Amsterdam magisch centrum

Wie aan de late jaren zestig denkt, ziet al snel het hippie-protest tegen de Vietnamoorlog voor zich, en de grote studentenopstand in Parijs. Het Stedelijk kijkt voorbij deze bekende feiten. Het “Magisch Centrum Amsterdam”, in de woorden van Provo-kunstenaar Robert Jasper Grootveld, beleeft zijn hoogtij in de jaren 1967-1970. De reputatie van Amsterdam als stad waar alles mogelijk is, is dan definitief gevestigd. Amsterdam ontpopt zich tot een progressieve en artistieke vrijplaats, en oefent een grote aantrekkingskracht uit op jongeren uit de hele wereld.

In die tijd verandert de beeldende kunst ingrijpend. Kunstenaars verzetten zich tegen de gevestigde orde en gaan op zoek naar nieuwe podia; op straat, in tijdschriften of op tv. Het idee wordt belangrijker dan de (traditionele) vorm – kunst kan ook een gebeurtenis zijn, een ingreep in de stad of een televisieprogramma als Hoepla. Humor en ironie zijn geliefde middelen om de gevestigde orde en de hoge, verheven kunst mee te bespotten. 

Het Stedelijk in de jaren 60

Op basis van de eigen collectie werpt de tentoonstelling nieuw licht op de radicale vernieuwingen en de artistieke en maatschappelijke experimenten van die tijd. Tegencultuur, experiment en underground rukken op vanuit de marge en nemen vanaf 1967 een opmerkelijk dominante positie in het culturele leven van de stad in. Het Stedelijk Museum, dat na de oorlog een huis voor de avant-garde was geworden, speelt daarbij een dubbelrol: enerzijds is het een moderne voorvechter van het nieuwe – met onder meer de tentoonstelling Op losse schroeven in 1969 – anderzijds wordt het door de ‘kritiese’ buitenwacht bestempeld als een behoudend bolwerk voor elitaire kunst. 

Het Stedelijk kijkt 50 jaar later terug op een reeks historische happenings, events en conceptuele kunstwerken die in Amsterdam tot stand kwamen of getoond werden, vaak met de stad als decor. De affiches van Daniel Buren waren een artistieke interventie op straat, en er waren ludieke werken, zoals de kerstboom van Wim T. Schippers op het Leidseplein midden in de zomer. Deelname van het publiek was belangrijk, getuige de opblaasbare objecten van de Eventstructure Research Group op straat en aan het Museumplein, waar mensen van alle leeftijden in liepen en speelden. Louis van Gasteren en Fred Wessels bouwen de Sunny Implo, een bol met lichtpuntjes, geluid en een niet-waarneembare beweging, die, wanneer je je hoofd erin steekt, een rustgevend en psychotherapeutisch effect zou hebben. Volgens de makers zou op elke straathoek zo’n bol moeten staan. Zo ver komt het niet – de Sunny Implo wordt in 1970 alleen geëxposeerd in de entreehal van het Stedelijk.