REVOLUCION! Cubaanse affiches in het Stedelijk

De Nederlandse - kunstenaars en schrijvers zijn in de jaren 60 niet alleen solidair met de Cubaanse revolutie maar ook tegen het kapitalisme en imperialisme van vooral de Verenigde Staten en eigenlijk de gehele Westerse wereld. In 1968 wordt door Harry Mulisch het ‘Comité van solidariteit met Cuba’ opgericht. In dat zelfde jaar publiceert hij zijn boek Het woord bij de daad, waarin hij verslag deed van zijn ervaringen in Cuba en van zijn ontmoeting met Fidel Castro. In 1969 wordt in het kader van het Holland Festival de opera Reconstructie van Louis Andriessen, Reinbert de Leeuw, Misha Mengelberg en Peter Schat opgevoerd. De opera is gewijd aan de Argentijnse vrijheidsstrijder én held van de Cubaanse revolutie Che Guevara.

Museumdirecteur op Cuba

Tijdens het onderzoek van het Stedelijk voor de tentoonstelling Amsterdam Magisch Centrum bleek uit archiefmateriaal dat ook Stedelijk directeur Edy de Wilde al in 1967 naar Cuba was geweest en aanwezig was bij de onthulling van een schilderij van 12 bij 8 meter ter gelegenheid van een conferentie van de Organisatie voor Latijns-Amerikaanse solidariteit.  Een grote groep Europese vertegenwoordigers van de kunstwereld is voor de gelegenheid uitgenodigd, waaronder Ed van der Elsken, Corneille en Harry Mulisch. De Wilde vindt de indruk die Castro op vooral jonge mensen maakt indrukwekkend. Maar in de kunst bemerkt hij toch wel allerlei Amerikaanse (!) beïnvloeding, zoals van Pop Art, hard edge en dergelijke. Volgens een pamflet van de Beroepsvereniging voor Beeldende Kunstenaars (B.B.K.) uit dat jaar is het soort ‘Cuba-gangers als directeur de Wilde en wethouder Lammers’ precies het publiek dat door Castro als ‘CIA-agenten en zogenaamde linksen’ wordt beschouwd en derhalve niet welkom is op Cuba. 

Straataffiches

In 1970 vertrekt Stedelijk Museumconservator Ad Petersen naar Cuba voor een bijeenkomst van de  staatsorganisatie Consejo de Cultura om de viering van de 26e juli bij te wonen. De dag waarop de door Fidel Castro in gang gezette opstand wordt gevierd. De affiches op straat trekken vooral zijn aandacht. Daaronder bevinden zich enorme formaten van wel zo’n drie bij zes meter. Op Cuba ontmoette Petersen de Cubaanse schrijver Edmundo Desnoes, die hem helpt bij het verzamelen van affiches waardoor hij erin slaagt honderden Cubaanse affiches mee te nemen naar Nederland. Ook ontmoet hij daar de Franse cartoonist Georges Wolsinski, die in 2015 omkomt bij de aanslag op Charley Hebdo.

Revolutionaire boodschappen

Binnen een jaar hangt de revolutionaire boodschap uit Cuba in het Stedelijk Museum aan de muur. Het zijn kleurrijke op ‘kommunikasie’ gerichte politieke en sociale boodschappen met een duidelijke zeggingskracht. Kranten gebruiken vaak de eerste of laatste pagina voor een affiche, zodat lezers deze op de muren kunnen plakken als bijdrage aan de sociale bewustwording. Traditionelere vormen, zoals (muur)schilderingen nemen teveel tijd in beslag en zijn teveel aan één plaats gebonden om bij te kunnen dragen aan de radicale strijd. Maar bovenal spreken de affiches een taal die voor iedereen begrijpelijk is. Een taal waarin schoonheid en revolutie samenkomen.

Helden van de revolutie

Doeltreffend is bijvoorbeeld de serie affiches van Ernesto Padrón Blanco, José Papiol en Faustino Pérez waarmee de tiende verjaardag van de ´triomf van de opstand´ wordt gevierd. De tien affiches vormen samen het woord ‘REVOLUCION’. Elke letter verbeeldt een jaar. Zo verbeeldt de ‘E’ de Cubaanse vlag en staat de ‘V’ voor de overwinning van de Varkensbaai. De foto van Che Guevara op het affiche voor 1967 correspondeert met het jaar van zijn dood. De gehele serie symboliseert zo een aantal belangrijke mijlpalen en wordt ook nog op billboard formaat geproduceerd.

Prachtig zijn ook de affiches van Jesús Forjans waarop in de beeltenis van Lenin strijdbare Cubaanse situaties staan afgebeeld. En natuurlijk zijn er heel veel affiches waarop de grote leider Fidel Castro staat afgebeeld. Ruim tien jaar geleden legde hij zijn presidentschap neer om te worden opgevolgd door zijn broer Raúl Castro. En nu, in 2018 is er een einde gekomen aan de Castro-dynastie. En zal Miquel Díaz-Canel de leiding op zich nemen. Wellicht zullen ook ter gelegenheid daarvan affiches worden gemaakt.

Suzanna Héman is assistent-conservator bij het Stedelijk Museum Amsterdam