Speespakken
Kleding om te delen en mee te spelen
Ministories — 1 jul 2018 — Harm Stevens
In de late jaren 1960 draait het allemaal om een kreatieve manier van leven. Kommunikaasie staat centraal. Daar hoort ook nieuwe kleding bij. In 1967 wordt het speespak geïntroduceerd, een vrijetijdspak met ritsen voor de homo ludens met 'pijpenvoordelen'. De naam verwijst niet voor niets naar de ruimtevaart: het is een pak voor de toekomst, bedacht door Iris de Leeuw van het Luuks Laboratorium. Het speespak moet het taboe doorbreken op ‘aanraking van de intieme ruimte’, dicht bij erogene zones, want dáár diende te worden geritst.
Iris de Leeuw, Oranje speespak, 1966 – 1967. Rijksmuseum, Amsterdam
De speespakken, het bijhorende echtheidscertificaat en de bestelkaart zijn producten afkomstig uit het Luuks Laboratorium, een kunstenaarscollectief uit Maastricht dat vaak geassocieerd is met de Amsterdamse provobeweging maar toch een geheel eigen beeld voortbracht. De pakken waren gemaakt van katoen en metaal.
Het Luuks Laboratorium stond ook bekend als de Ontbijt op bed-groep, vernoemd naar de titel van het tijdschrift dat de groep in 1966 en 1967 publiceerde. Luuks bood – in de bewoordingen van die tijd – ‘de werkruimte waarin in een totaal nieuwe omgeving een kreatief gedrag wordt uitgelokt (…)’. Het speespak is dus een avant-gardepak bestemd voor een nieuw tijdperk. Het is een vrijetijdspak, kleding voor de homo ludens.
Iris de Leeuw, Oranje speespak, 1966 – 1967. Rijksmuseum, Amsterdam
“kom je iemand tegen met andere luukspijpen aan – dan ruil je natuurlijk even (eens gegeven blijft gegeven) – fijne kommunikaasiebezigheden op straat”
-
Iris de Leeuw, Blauw speespak, 1966 – 1967. Rijksmuseum, Amsterdam -
Iris de Leeuw, Lila speespak, 1966 – 1967. Rijksmuseum, Amsterdam -
Iris de Leeuw, zilver rode broek speespak, 1966 – 1967. Rijksmuseum, Amsterdam -
Instructiekaart voor speespakken, zeefdruk, 1966-1967 -
Het 'echtheidscertificaat' van de speespakken, zeefdruk, 1966-1967
Het certificaat was bestemd om in een speciaal daartoe ontworpen broekzak te worden opgeborgen, propageerde de aanpassings- en speelmogelijkheden die het pak bood:
‘Luuks past zich aan aan de omstandigheden. (…) Dit pak waar je eindeloos in bewegen kunt tot dat de homo ludens ofwel luuksmens nou es de kans [krijgt] om te spelen met zijn eigen kleren. Binnen de schijnbare beperkingen van dit prototiepenpak zijn ontzettend veel kombi-mogelijkheden en bovendien – en daar gaat het eigenlijk om – kommunikaasiemogelijkheden.’
Iris de Leeuw, ontwerper van het speespak, zette begin 1967 samen met Luud Schimmelpennink, de Amsterdamse provo bekend van het Witte Fietsenplan, een speespakwerkgemeenschap op. Er werd een bescheiden productie van speespakken in allerlei kleuren op touw gezet. Later werden ook speespakken met zogenaamde demonstratiepijpen gemaakt. Op de pijpen werden prints aangebracht in de vorm van de nationale vlag van Vietnam, Griekenland en Spanje, geschikt om te demonstreren tegen oorlog en dictatuur in die landen. Behalve het echtheidscertificaat maakte De Leeuw ook een gezeefdrukte bestelkaart, waarop het modulaire van de ritskleding mooi in beeld kwam.
Harm Stevens is conservator bij het Rijksmuseum.
