Bruce Nauman
Nieuws — 28 mei 2021
Het Stedelijk brengt een groot overzicht van de Amerikaanse kunstenaar Bruce Nauman. Al meer dan vijftig jaar definieert hij de essentie van wat een kunstwerk kan zijn telkens opnieuw. Zijn vrije omgang met verschillende media en zijn ongebreidelde experimenteerdrang hebben hem tot een sleutelfiguur gemaakt van de kunst van vandaag. Voor jongere kunstenaars is Nauman een belangrijke inspiratiebron en een ijkpunt. Naumans interesse in ambiguïteit en verschillende betekenislagen heeft betrekking op de dagelijkse menselijke ervaring, waarbij zekerheid niet altijd vanzelfsprekend is. De tentoonstelling laat zien hoe Nauman zich altijd heeft beziggehouden met thema's als het lichaam, taal, controle en het atelier van de kunstenaar. Naumans werk is ontregelend, indringend, absurdistisch en speels, en naast een mentale ook vaak een fysieke ervaring.
Rein Wolfs, directeur van het Stedelijk Museum: “Het werk van Nauman gaat onder de huid zitten, het schreeuwt om concentratie en reflectie. Haast onbewust geven diepere lagen zich prijs, en dat staat haaks op de korte spanningsboog en de drang naar onmiddellijke behoeftebevrediging van nu. Nauman-werken staan voor een boeiende en ontregelende ervaring: rauw, confronterend en soms een klap in je gezicht. Zijn werk raakt aan diepmenselijke gevoelens – afzondering, frustratie, isolatie, onbehagen, onrust en verveling. Het gaat bij Bruce Nauman om de existentiële vragen in het leven, over de essentie van ons bestaan en over het wezen van het kunstenaarschap."
GRENZEN VAN DE KUNST OPGEREKT
Bruce Nauman (1941, Fort Wayne, Indiana, Verenigde Staten) heeft sinds de jaren zestig het begrip van wat kunst kan zijn aan alle kanten opgerekt. Voor Nauman begint alles met een idee, en dat idee kan vervolgens op allerlei manieren gestalte krijgen – als een sculptuur, een tekst, geluid, neon of een gefilmde handeling of interactie. Waar neon eind jaren zestig nog uitsluitend wordt gebruikt voor reclame, zet Nauman dit aantrekkelijke en verleidelijke medium in voor kunstwerken. Vaak maakt hij daarbij speels en intelligent gebruik van taal, met woorden die je op het verkeerde been en aan het denken zetten.
Nauman werkt ook vaak met zijn eigen lichaam en verklaart de meest dagelijkse dingen tot kunst, zoals bijvoorbeeld met zijn video-installatie Washing Hands Abnormal (1996). Gedreven door de vraag wat het betekent om een kunstenaar te zijn, verkent hij in verschillende videowerken fysiek de grenzen van zijn atelier, om te concluderen dat alles wat hij in die ruimte doet, kunst moet zijn: "(If) I was an artist and I was in the studio, then whatever I was doing in the studio must be art."
NAUMAN CONFRONTEERT
Nauman kaart in zijn werk grote thema’s aan die iedereen raken, zoals leven, dood, seks, liefde, geweld, frustratie en onvermogen. Zijn commentaar op de condition humaine loopt als een rode draad door het hele werk en leidt tot confronterende beelden en boodschappen. Zo bestaat het monumentale neonwerk One Hundred Live and Die (1984) uit ultrakorte one-liners die om en om oplichten en zo in steeds andere samenstellingen iets zeggen over leven en dood. Ook het sinistere Carousel (1988) is doordesemd met de dood: een stalen draaimolen draait knarsend en met horten en stoten grijze dierenkadavers in het rond. Het kleurige neonwerk Seven Figures (1985) oogt daarentegen vrolijk, maar de figuren die in een eindeloze herhaling seksuele handelingen uitvoeren bewegen zó mechanisch, repeterend en van alle seksuele prikkeling ontdaan, dat het effect tegelijkertijd hilarisch en beklemmend is.
ONTREGELEND EN ABSURD
Het werk van Bruce Nauman is ontregelend – hij speelt met verwachtingen en perceptie. Vaak nodigt zijn werk uit tot interactie. Bezoekers kunnen zelf het labyrintische Double Steel Cage (1974) betreden en moeten in beweging komen om zichzelf steeds net niet te kunnen zien in Going Around the Corner Piece with Live and Taped Monitors (1970). Ook om de tekst van The True Artists Helps the World by Revealing Mystic Truths (1967) te kunnen lezen is bewegen noodzakelijk. Vervolgens dringt zich de vraag op: meent Nauman deze woorden echt, en ben ik het ermee eens?
Naumans werk kan tragikomisch zijn en absurd, zoals Clown Torture (1987), een van zijn eerste en bekendste video-installaties. Hierin herhaalt een clown verschillende handelingen die steeds weer mislukken, waarbij rauwe humor langzaam verandert in horror. Black Marble Under Yellow Light (1981-88) is fysiek ontregelend. Het brengt je aan het twijfelen: is de vloer in deze ruimte met marmeren blokken nu vlak of niet?
Een belangrijk element in het werk van Nauman is de herhaling, die in zijn werk gestalte krijgt in eindeloos repeterende bewegingen, loops en rotatie. Zelf keert de kunstenaar in nieuwe werken ook vaak weer terug naar zijn eerdere werken. Zo is Walks In Walks Out uit 2015, het meest recente werk in de tentoonstelling, een verwijzing naar zijn 'studio walks' uit de jaren zestig.
-
Bruce Nauman, Clown Torture, 1987, coll. The Art Institute of Chicago / Art Resource, NY/ Scala, Florence © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Bruce Nauman, Walking in an Exaggerated Manner Around the Perimeter of a Square, 1967-1968, coll. Stedelijk Museum Amsterdam © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam
BRUCE NAUMAN EN HET STEDELIJK
Het werk van Bruce Nauman is al vroeg verzameld in Nederland, zowel door musea als door particuliere verzamelaars. Als jonge kunstenaar neemt Nauman in 1969 in het Stedelijk deel aan de legendarische tentoonstelling Op losse schroeven. Het museum verwerft bij die gelegenheid het neonwerk My Name as Though It Were Written on the Surface of the Moon. Het Stedelijk blijft zijn werk verzamelen; vanaf halverwege de jaren negentig voegt Rudi Fuchs een aantal belangrijke werken aan de collectie toe, zoals Seven Figures, Setting a Good Corner en Washing Hands Abnormal.
OVER DE TENTOONSTELLING
Na eerdere tentoonstellingen over specifieke onderdelen van zijn oeuvre, is dit het grootste overzicht van het werk van Bruce Nauman in Nederland tot nu toe. De tentoonstelling bestaat uit ruim veertig werken, waaronder meerdere grote, zaalvullende (video)installaties. De selectie bevat werken die zelden of nooit getoond zijn en beslaat de karakteristieke hoofdlijnen in Naumans oeuvre. De nadruk ligt op werken die een nieuwe richting geven aan zijn artistieke ontwikkeling, en op ruimtelijke werken die de bezoeker deel maken van een indringende ervaring.
-
Bruce Nauman, Washing Hands Abnormal, 1996, coll. Stedelijk Museum Amsterdam © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Bruce Nauman, Clown Torture, 1987. © 2021, coll. The Art Institute of Chicago / Art Resource, NY/ Scala, Florence © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Bruce Nauman, 'Hanged Man', 1985. D.Daskalopoulos Collection. © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam
CATALOGUS
De publicatie bij de tentoonstelling bevat naast inleidingen ook een gesprek tussen Bruce Nauman, Nicholas Serota (voormalig directeur Tate Modern) en Andrea Lissoni (voormalig curator International Art (Film) Tate Modern), beiden co-curator van de tentoonstelling. NL/EN, 176 pp, uitgave Tate Publishing, ISBN 978-90-500621-4-5.
EXTRA PROGRAMMERING
- Vanaf 13 juni kunnen bezoekers elke zondag een gratis korte introductie bijwonen van 15 minuten (Nederlands en Engels, reserveren niet nodig).
- Geïnspireerd door het talige werk van Nauman organiseert het museum in samenwerking met Poetry Circle Nowhere twee bijzondere workshops waarin deelnemers zelf experimenteren met taal. Data: 27 juni en 29 augustus voor boven de 18, 26 september voor kinderen van 8-12 jaar.
- Voor jongeren tussen de 15-19 jaar organiseren de Blikopeners, de peer educatorsvan het Stedelijk, een Summer School gewijd aan Bruce Nauman.
- Jongere kinderen die thuis geen Nederlands spreken en dit jaar veel school moesten missen, kunnen in workshops van de IMC Weekendschool spelen met taal en hun taalvaardigheid verrijken.
De tentoonstelling Bruce Nauman is georganiseerd door Stedelijk Museum Amsterdam en Tate Modern, Londen in samenwerking met Pirelli Hangar Bicocca, Milaan. Samengesteld door Leontine Coelewij, conservator hedendaagse kunst Stedelijk Museum Amsterdam, Martijn van Nieuwenhuyzen, voormalig conservator hedendaagse kunst Stedelijk Museum Amsterdam, Andrea Lissoni, voormalig Senior Conservator (Internationale Kunst), Film, Tate Modern, Nicholas Serota, voormalig directeur Tate en door Katy Wan, assistent conservator Tate Modern.
De tentoonstelling is mede tot stand gekomen dankzij de genereuze bijdrage van de Terra Foundation for American Art, Fonds21, het Blockbusterfonds, de Turing Foundation, Stichting Zabawas, de Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso para el Arte en begunstigers van het Stedelijk Museum Fonds.
