Tentoonstelling — 27 jun t/m 11 okt 2003

In het Van Gogh Museum worden schilderijen van Vincent van Gogh gecombineerd met circa 80 hedendaagse kunstwerken uit de collectie van het Stedelijk Museum.

De tentoonstelling (met o.a. De Kooning, Appel, Kiefer, Warhol, Nauman, Rainer en Abramovic) laat werk zien van belangrijke naoorlogse kunstenaars van wie de kunst zonder Van Goghs voorbeeld moeilijk denkbaar zou zijn geweest. Er worden schilderijen geëxposeerd die in stijl en expressie de inspiratie van Van Gogh laten zien. Daarnaast is er een selectie gemaakt van kunstenaars die - evenals hun 19de-eeuwse voorganger - de kunst een nieuwe richting hebben gegeven en die in hun houding tot het uiterste gaan.

De presentatie wordt onderverdeeld in vier sectorendie elk een ander aspect van Van Goghs invloed op de hedendaagse kunst vertegenwoordigen, en bevat schilderijen, beelden en video's van uiteenlopende kunstenaars en stromingen - van Appel en Kiefer tot Nauman en Warhol. Het publiek zal ervaren hoe actueel Van Goghs kunst nog is, en hoe deze telkens weer in staat blijkt om hedendaagse kunstenaars te beïnvloeden. Het kijken naar moderne kunst scherpt ook de blik op Van Gogh: welke invloed hebben de navolgers op de waarneming van het origineel?

De sector Kleur verenigt kunstenaars die Van Goghs kleurexperimenten nieuw leven in hebben geblazen. Omdat de conventies van de 19de eeuw het nog niet toelieten om abstract te schilderen, gebruikte Vincent vaak bescheiden voorwerpen zoals bloemen, schoenen of aardappels om met contrasterende kleuren of juist ‘toon-in-toon' te werken. Zijn opvolgers konden zich concentreren op de pure kleur, zonder zich om een onderwerp te bekommeren. Dit thema wordt vertegenwoordigd door de schilderkunst van onder anderen Judd, Van Koningsbruggen, Marden, Newman, Stella en ruimtelijk werk van Flavin en Kelly.

De afdeling Gebaar toont het bevrijdende effect van Van Goghs ongeremde en vrije manier van schilderen. Zijn zeer persoonlijke en vaak emotionele handschrift vormt nog steeds een bron van inspiratie voor vele kunstenaars. Van Gogh zette zijn onderwerpen op het doek in dikke verfstreken. Dit impasto was voor hem niet alleen een werkwijze, maar ook een uitdrukking van zijn overtuiging: ‘schilderen is werken'. Na het Surrealisme, de Neue Sachlichkeit en neo-classicistische richtingen was Van Gogh hét voorbeeld voor deze nieuwe expressionistische stromingen. Veel belangrijke schilders uit de 20ste eeuw hebben het expressieve schildergebaar verder doorgevoerd of zelfs tot de essentie van hun werk verheven: o.a. Baselitz, Dubuffet, Francis, Kiefer, De Kooning, Pollock, Rainer, Tápies en de CoBrA-kunstenaars.

Ook het thema Natuur heeft uiteraard minder te maken met de vorm en meer met de inhoud. Van Gogh zelf zag zich in de traditie van de realisten, werkte liefst in de vrije natuur en had een sterke voorkeur voor landschappen en werkende boeren. Zijn Olijfboomgaarden en Cipressen zijn niet alleen een weergave van de realiteit, maar ook beladen met symboliek. Deze traditie is door veel kunstenaars na 1945 voortgezet, bijvoorbeeld door Kiefer, Kounellis, Long, Merz en Rückriem.

De sector Mens heeft twee aspecten. Enerzijds heeft Van Gogh in zijn vroege werk veel boeren en landarbeiders afgebeeld, thuis of aan het werk. Hij schilderde hen met veel betrokkenheid, en schuwde daarbij niet de sombere, armoedige en ‘lelijke' kanten van het boerenbestaan. Deze realistische traditie, een erfenis van Courbet en Millet, is in de 20ste-eeuwse kunst op verschillende manieren uitgewerkt, soms met een ‘harde', realistische blik, dan weer met veel compassie en sociale bewogenheid. Voorbeelden zijn foto's van Nan Goldin en Diane Arbus. 
Anderzijds gaat het om een groep kunstenaars die hun eigen lichaam in het centrum van hun kunst hebben gesteld. Zij weerspiegelen met hun werk de verwevenheid van kunst en leven die voor Van Gogh centraal stond. Zelfs zijn zelfmutilatie werd later in verband gebracht met zijn werk. Zo is Vincent het prototype geworden van de kunstenaar die alles voor creatieve scheppingen opoffert. In deze traditie werk(t)en Abramovic, Brus, Fontana, Nauman en Schwarzkogler.

Bij de tentoonstelling verschijnt de catalogus Gogh Modern, met een inleidend essay van Nathalie Heinich, NAi Uitgevers, 128 pagina's, ca. 100 illustraties (kleur en z/w), paperback (ingebonden), beschikbaar in het Nederlands (ISBN 90-5662-314-1) en Engels (ISBN 90-5662-315-X), prijs € 22,50. 

Aan een aantal hedendaagse kunstenaars zal worden gevraagd wat hun mening is over Van Gogh en wat zij van hem terugzien in hun eigen leven en/of werk. Een selectie uit deze interviews wordt vertoond op video en verwerkt in een audiotour. 

Bij de tentoonstelling worden ook diverse Kinderworkshops georganiseerd. Geef je op!

1. Workshop Fotografie met Rineke Dijkstra
Woensdag 23 juli 14.00 uur (in Van Gogh Museum)

2. Workshop Zon, vogel en bloem met Marc Mulders
Zondag 10 augustus om 14.00 uur (in Van Gogh Museum & Stedelijk Museum)

3. Workshop Beeldwisselen met Toon Verhoef
Zondag 7 september om 14.00 uur (in Van Gogh Museum & Stedelijk Museum)

'Gogh Modern' is na 'De keuze van Vincent' de tweede tentoonstelling waarmee het Van Gogh Museum stil zal staan bij de 150ste verjaardag van Vincent van Gogh (1853-1890) in 2003.