Tentoonstelling — 27 jan t/m 30 apr 2017

Honderd jaar geleden brak de Russische revolutie uit, en het Stedelijk kijkt daar op terug met affiches, drukwerk, films en beeldende kunst uit de collectie.

Na de Russische revolutie en de erop volgende burgeroorlog (1917-1922) zette het regime economische hervormingen in gang waarbij het politieke affiche en de film effectief werden ingezet als propagandamiddel. De filmkunst was na de revolutie in een stroomversnelling geraakt. Per jaar werden meer dan honderd films uit de gehele wereld uitgebracht, samen met werk van Russische regisseurs als Sergei Eisenstein en Dziga Vertov. 

Vanwege zijn publieke functie was het affiche een aantrekkelijk medium voor kunstenaars die wilden bijdragen aan de socialistische samenleving. Sommigen vonden de traditionele spotprent het meest geschikt om het proletariaat te bereiken. Anderen gebruikten fotografische en filmische montagetechnieken in een nieuwe, constructivistische beeldtaal. Montage nodigde de kijker uit zelf verbanden te leggen, actief te denken. De verlangde zelfwerkzaamheid van de toeschouwer bleek echter al snel te hoog gegrepen. Daarom werd fotomontage  op bevel van Stalin in 1932 van de hand gewezen als obscuur ‘formalisme’ en vervangen door een documentair socialistisch realisme, waarin de nieuwe Sovjetmens heroïsch werd geportretteerd. 

Het oudste Russische politieke affiche uit de collectie van het Stedelijk Museum op de tentoonstelling is een instructie voor soldaten van het Rode Leger uit 1918. Er worden politieke affiches veelal uit de jaren 20 en 30 getoond. Ook in de getoonde boekomslagen en typografie komen maatschappelijke thema’s aan de orde. De revolutietijd wordt vertegenwoordigd door een schilderij van Kazimir Malevich uit 1917–1918 en de film Oktober (1927) van Sergei Eisenstein, met de beroemde scène waarin het winterpaleis in Sint-Petersburg wordt bestormd. 

Kazimir Malevich schilderij Verdwijnende constructie (1918) hangt in de zaal met de filmaffiches waar ook twee speelfilms worden vertoond: de komische film Het proces over drie miljoen (1926) van Yakov Protazanov die volgens de censuur teveel westerse trekken vertoonde, maar toch niet werd verboden, en Enthousiasme:Symphonie van de Donbas (1931) van Dziga Vertov, de eerste Russische film met een audio-montage van omgevingsgeluiden.