CHAGALL, PICASSO, MONDRIAAN E.A.
MIGRANTEN IN PARIJS
Tentoonstelling — 21 sep 2019 t/m 2 feb 2020
Tentoonstelling over Chagall, Picasso, Mondriaan en andere bekende en onbekende kunstenaar-migranten in Parijs in de jaren 1900 -1950. Een verhaal over anders zijn, dat wat ons onderling met elkaar verbindt en je weg vinden in een gepolariseerde samenleving en kunstwereld.
Marc Chagall, Pablo Picasso, Piet Mondriaan en andere bekende en onbekende kunstenaars trekken in de eerste helft van de vorige eeuw naar hét kunstcentrum van de wereld: Parijs. Op dat moment de grootste metropool van Europa en een stad waarin vrijheid heerst, in vele opzichten. Zij moeten er hun weg vinden in een toenemend polariserende samenleving, waarin vrijheid en openheid op gespannen voet komen te staan met nationalisme, vreemdelingenhaat en antisemitisme. Dit is het verhaal van kunstenaars die moedige beslissingen nemen en in een vreemd land tot uitzonderlijk vernieuwend werk komen. De tentoonstelling is een uitgelezen kans om het werk van de grote moderne meesters in een ander licht te zien, én om nieuwe kunstenaars te ontdekken.
Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs is gebaseerd op de rijke collectie van het Stedelijk Museum, en toont werk van meer dan 50 beeldend kunstenaars, fotografen en grafisch vormgevers. Bovendien zal voor het eerst in bijna 70 jaar de grote collectie Chagalls van het Stedelijk te zien zijn: 40 werken, waaronder acht iconische schilderijen, sommige speciaal voor de tentoonstelling gerestaureerd.
BEKENDE MIGRANTEN KUNSTENAARS
Dat Chagall, Picasso en Mondriaan – vanuit verschillende achtergronden – migrant waren, is door hun roem op de achtergrond geraakt. Toch werden zij ondanks hun succes vaak geconfronteerd met het feit dat ze geen Fransen waren. Als arme immigrant zou de Spanjaard Picasso zich in Parijs ontpoppen tot een radicale vernieuwer. Hij blijft echter ook zijn Spaanse wortels trouw, en in zijn werk is te zien dat hij zich vaak identificeert met ‘anders-zijn’.
Verdieping
-
Kees van Dongen, ‘Anna de Noailles’, 1931 -
Piet Mondriaan, ‘Compositie no. IV, met rood, blauw en geel’, 1929 -
Emmy Andriesse, ‘Parijs’, ca.1950 -
Marc Chagall, ‘Zelfportret met zeven vingers’, 1912-13
Chagall ervaart als Joods/Russische banneling eenzaamheid, uitsluiting en onverbloemd antisemitisme. Zijn schilderijen getuigen van een diepe heimwee; vaak komen er rabbi’s, synagogen en andere Joods-Russische elementen op voor. Ook de Nederlander Kees van Dongen stuit in zijn beginjaren op moeilijkheden. Later is hij een gevierde society-schilder in Parijs, maar in 1906 beklaagt hij zich erover dat hij in de media consequent wordt neergezet als l'étranger: ‘de buitenlander’.
“Alleen al de twee zalen met 38 Chagalls zijn een fraaie tentoonstelling op zich. Migranten in Parijs omvat daarnaast veel kwetsbare tekeningen, foto’s en affiches die je niet vaak te zien krijgt. Samen vormen ze een mooie reis door de tijd, langs bekende stijlen en onbekende namen.”
Lees meer
Het kunstklimaat verandert door de Eerste Wereldoorlog. Waar voor de oorlog, ondanks de aanwezige vreemdelingenhaat, de avant-garde kunst gedijt, is er na de oorlog bij critici en verzamelaars een sterke hang naar traditie en klassieke kunst. Ook de avant-gardisten passen zich hierop aan; Picasso kent dan zijn beroemde neoklassieke periode, Chagall gaat over op het universele thema van de liefde. Maar als hij de opdracht krijgt om de fabels van La Fontaine te illustreren, kookt de pers over van het feit dat het Franse nationaal erfgoed verbeeld wordt door een buitenlandse Jood. Mondriaan, die voor WO I in Parijs aangestoken is door de avant-garde, blijft juist zijn eigen pad volgen en gaat tegen de nieuwe Franse smaak in onverstoorbaar verder met zijn abstracte composities.
PARALLELLE GESCHIEDENISSEN
De tentoonstelling belicht ook onbekendere verhalen die direct met migratie en kunst te maken hebben. Zo is op werken de strijd voor dekolonisatie te zien, die na 1918 opvlamt als soldaten uit Afrika niet de erkenning krijgen voor hun aandeel in de Eerste Wereldoorlog. Verder komt de zwarte gemeenschap in Parijs in beeld, van de vele arbeiders die de stad kent tot opvallende persoonlijkheden als de Amerikaanse danser en activiste Josephine Baker, die, teleurgesteld in Amerika, de Franse nationaliteit aanneemt.
Er is ook werk te zien van baanbrekende vrouwelijke kunstenaars, zoals van de Russische avant-gardistes Natalia Goncharova en Sonia Delaunay, de Duitse Germaine Krull die zich met haar fotoboek Métal een ‘mannenonderwerp’ toe-eigent, tot abstract werkende kunstenaars als Nicolaas Warb en Marlow Moss – mannennamen waarachter een vrouw schuilging.
Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs bevat werk van onder meer: Emmy Andriesse, Karel Appel, Eva Besnyö, Marc Chagall, Sonia Delaunay, Kees van Dongen, Gisèle Freund, Natalia Goncharova, Wassily Kandinsky, Germaine Krull, Wifredo Lam, Jacques Lipchitz, Paula Modersohn-Becker, Piet Mondriaan, Marlow Moss, Pablo Picasso, Diego Rivera, Gino Severini, Jan Sluijters, Chaim Soutine, Nicolaas Warb (Sophia Warburg) en Ossip Zadkine.
De Salon
De laatste stop van de tentoonstelling is de Salon, hier kun je jouw persoonlijke verhaal delen. Bij de ingang van de Salon liggen formulieren met een vraag. Over deze vraag kun je met andere bezoekers in gesprek gaan. Of je kunt voor jezelf een antwoord formuleren. In tekst of door middel van een tekening.
Voor het publieksprogramma rondom de tentoonstelling heeft het Stedelijk Museum samengewerkt met rapper en schrijver Massih Hutak. Daarin staan verhalen van hoop, liefde en strijd centraal. Niet altijd even rooskleurig, maar wel eerlijk en kwetsbaar. De Salon is één van zijn ideeën; een plek waar de verhalen vanuit het publiek verteld worden. Bekijk hieronder wanneer welke Salon plaatsvindt.
De tentoonstelling Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs is mede tot stand gekomen dankzij de genereuze bijdrage van de BankGiro Loterij, het Blockbusterfonds en de steun van het Institut français des Pays-Bas.
 |
 |