Bruce Nauman
Tentoonstelling — 5 jun t/m 24 okt 2021
Het Stedelijk Museum presenteert samen met Tate Modern het grootste overzicht van de Amerikaanse kunstenaar Bruce Nauman in Nederland tot nu toe. Deze tentoonstelling omvat een periode van meer dan vijftig jaar en ruim veertig werken, waarvan sommigen zelden of nooit vertoond. Werken die een nieuwe richting geven aan Naumans artistieke ontwikkeling, en werken die je onderdeel maken van een indringende ervaring.
Nog altijd actueel, als het gaat over thema’s als dierenleed, privacy en de kunst van het ouder worden.
Lees meer
Het Stedelijk brengt een groot overzicht van de Amerikaanse kunstenaar Bruce Nauman (1941). Al meer dan vijftig jaar definieert hij de essentie van wat een kunstwerk kan zijn telkens opnieuw. Zijn vrije omgang met verschillende media en zijn ongebreidelde experimenteerdrang hebben hem tot een sleutelfiguur gemaakt van de kunst van vandaag. Voor jongere kunstenaars is Nauman een belangrijke inspiratiebron en een ijkpunt. Naumans interesse in ambiguïteit en verschillende betekenislagen heeft betrekking op de dagelijkse menselijke ervaring, waarbij zekerheid niet altijd vanzelfsprekend is. De tentoonstelling laat zien hoe Nauman zich altijd heeft beziggehouden met thema's als het lichaam, taal, controle en het atelier van de kunstenaar. Naumans werk is ontregelend, indringend, absurdistisch en speels, en naast een mentale ook vaak een fysieke ervaring.
-
Bruce Nauman, 'Washing Hands Abnormal', 1996. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam. -
Bruce Nauman, 'Studies for Holograms' (e), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam. © 2021 Bruce Nauman / Artists Right Society (ARS), Courtesy Sperone Westwater, New York. -
Bruce Nauman, 'Pay Attention', 1973. Uitgegeven door Gemini G.E.L. Courtesy Sperone Westwater, New York. © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam / Stedelijk Museum Amsterdam -
Bruce Nauman, 'Hanged Man', 1985. D.Daskalopoulos Collection. © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Bruce Nauman, 'Falls, Pratfalls and Sleights of Hand (Clean Version)', 1993. Kunstmuseum Wolfsburg. © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Bruce Nauman, 'Setting a Good Corner (Allegory & Metaphor)', 1999. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam. -
Bruce Nauman, 'My Name As Though It Were Written on the Surface of the Moon', 1968. © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam / Stedelijk Museum Amsterdam -
Bruce Nauman, 'Walking in an Exaggerated Manner Around the Perimeter of a Square', 1968. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam. Foto: Stedelijk Museum Amsterdam. -
Bruce Nauman, 'Walks in Walks Out' (still), 2015. © 2021 Bruce Nauman / Artists Right Society (ARS), Courtesy Sperone Westwater, New York.
Grenzen van de kunst opgerekt
Bruce Nauman heeft sinds de jaren zestig het begrip van wat kunst kan zijn aan alle kanten opgerekt. Voor Nauman begint alles met een idee, en dat idee kan vervolgens op allerlei manieren gestalte krijgen – als een sculptuur, een tekst, geluid, neon of een gefilmde handeling of interactie. Waar neon eind jaren zestig nog uitsluitend wordt gebruikt voor reclame, zet Nauman dit aantrekkelijke en verleidelijke medium in voor kunstwerken. Vaak maakt hij daarbij speels en intelligent gebruik van taal, met woorden die je aan het denken zetten, zoals in Eat/Death (1972).
Nauman werkt ook vaak met zijn eigen lichaam en verklaart de meest dagelijkse dingen tot kunst, zoals bijvoorbeeld met zijn video-installatie Washing Hands Abnormal (1996). Gedreven door de vraag wat het betekent om een kunstenaar te zijn, verkent hij in verschillende videowerken fysiek de grenzen van zijn atelier, om te concluderen dat alles wat hij in die ruimte doet, kunst moet zijn.
Nauman confronteert
Nauman kaart in zijn werk grote thema’s aan die iedereen raken, zoals leven, dood, seks, liefde, geweld, frustratie en onvermogen. Zijn commentaar op de human condition loopt als een rode draad door het hele werk en leidt tot confronterende beelden en boodschappen. Zo bestaat het monumentale neonwerk One Hundred Live and Die (1984) uit ultrakorte oneliners die om en om oplichten en zo in steeds andere samenstellingen iets zeggen over leven en dood. Ook het sinistere Carousel (1988) is doordesemd met de dood: een stalen draaimolen draait knarsend en met horten en stoten grijze dierenkadavers in het rond. Het kleurige neonwerk Seven Figures (1985) oogt daarentegen vrolijk, maar de figuren die in een eindeloze herhaling seksuele handelingen uitvoeren bewegen zó mechanisch, repeterend en van alle seksuele prikkeling ontdaan, dat het effect tegelijkertijd hilarisch en beklemmend is.
(If) I was an artist and I was in the studio, then whatever I was doing in the studio must be art.
-
Zaalopname. Bruce Nauman, One Hundred Live and Die, 1984, coll. Benesse Holdings, Inc./Benesse House Museum, Naoshima. Foto: Peter Tijhuis © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Zaalopname. Met de klok mee: Bruce Nauman, Human Nature/Life Death/Knows Doesn’t Know, 1983; Musical Chairs,1983; Carousel, 1988; My Name As Though It Were Written on the Surface of the Moon, 1968. Foto: Peter Tijhuis © 2021 Bruce Nauman -
Zaalopname. Bruce Nauman, Black Marble Under Yellow Light, 1987, coll. Fundacion "la Caixa", Barcelona. Foto: Peter Tijhuis © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Zaalopname. Links: Bruce Nauman, Double Steel Cage Piece, 1974, collectie Museum Boijmans Van Beuningen; rechts: Mapping the Studio II with color shift, flip, flop, & flip/flop (Fat Chance John Cage), 2001. Foto: Peter Tijhuis © 2021 Bruce Nauman -
Zaalopname. Bruce Nauman, Human Nature/Life Death/Knows Doesn’t Know, 1983, coll. Sammlung Froehlich, Stuttgart. Foto: Peter Tijhuis © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Zaalopname. Bruce Nauman, Studies for Holograms (a-e), 1970, coll. Stedelijk Museum Amsterdam. © 2021 Bruce Nauman / Artists Right Society (ARS), Courtesy Sperone Westwater, New York. Foto: Peter Tijhuis © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Zaalopname. Links: Bruce Nauman, Hanged Man, 1985, D.Daskalopoulos Collection; rechts: Bouncing in the Corner, No.1 (1968), Violin tuned D E A D (1969), Wall-Floor Positions (1968), Electronic Arts Intermix, (EAI), New York, NY. Foto: Peter Tijhuis © 2021 -
Zaalopname. Links: Bruce Nauman, Musical Chairs, 1983, particuliere collectie; rechts: My Name As Though It Were Written on the Surface of the Moon, 1968, coll Stedelijk Museum Amsterdam. Foto: Peter Tijhuis © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam -
Zaalopname. Bruce Nauman, The True Artist Helps the World by Revealing Mystic Truths (Window or Wall Sign), 1967, coll. Kunstmuseum Basel. Foto: Peter Tijhuis © 2021 Bruce Nauman / Pictoright Amsterdam
Ontregelend en absurd
Het werk van Bruce Nauman is ontregelend – hij speelt met verwachtingen en perceptie. Vaak nodigt zijn werk uit tot interactie. Bezoekers moeten in beweging komen om zichzelf te kunnen zien in Going Around the Corner Piece with Live and Taped Monitors (1970). Ook om de tekst van The True Artists Helps the World by Revealing Mystic Truths (1967) te kunnen lezen is bewegen noodzakelijk. Vervolgens dringt zich de vraag op: meent Nauman deze woorden echt, en ben ik het ermee eens?
Naumans werk kan tragikomisch zijn en absurd, zoals Clown Torture (1987), een van zijn eerste en bekendste video-installaties. Hierin herhaalt een clown verschillende handelingen die steeds weer mislukken, waarbij rauwe humor langzaam verandert in horror. Black Marble Under Yellow Light (1981-88) is fysiek ontregelend. Het brengt je aan het twijfelen: is de vloer in deze ruimte met marmeren blokken nu vlak of niet?
Een belangrijk element in het werk van Nauman is de herhaling, die in zijn werk gestalte krijgt in eindeloos repeterende bewegingen, loops en rotatie. Zelf keert de kunstenaar in nieuwe werken ook vaak weer terug naar zijn eerdere werken. Zo is Walks In Walks Out uit 2015, het meest recente werk in de tentoonstelling, een verwijzing naar zijn 'studio walks' uit de jaren zestig.
Bruce Nauman en het Stedelijk
Het werk van Bruce Nauman is al vroeg verzameld in Nederland, zowel door musea als particuliere verzamelaars. Als jonge kunstenaar neemt hij in het Stedelijk in 1969 deel aan de legendarische tentoonstelling Op losse schroeven en het museum verwerft bij die gelegenheid het neonwerk My Name as Though It Were Written on the Surface of the Moon. Het Stedelijk blijft zijn werk verzamelen; vanaf halverwege de jaren negentig voegt Rudi Fuchs een aantal belangrijke werken aan de collectie toe, zoals Seven Figures, Setting a Good Corner en Washing Hands Abnormal.
Over de tentoonstelling
Na eerdere tentoonstellingen over specifieke onderdelen van zijn oeuvre, is dit het grootste overzicht van het werk van Bruce Nauman in Nederland tot nu toe. De tentoonstelling bestaat uit ruim veertig werken, waaronder meerdere grote, zaalvullende (video)installaties. De selectie bevat werken die zelden of nooit getoond zijn en beslaat de karakteristieke hoofdlijnen in Naumans oeuvre. De nadruk ligt op werken die een nieuwe richting geven aan zijn artistieke ontwikkeling, en op ruimtelijke werken die de bezoeker deel maken van een indringende ervaring.
Longread
In dit artikel gaat conservator Leontine Coelewij, een van de samenstellers van de tentoonstelling, in op de betekenis van Bruce Nauman voor het Stedelijk Museum.
Catalogus
De publicatie bij de tentoonstelling bevat naast inleidingen ook een gesprek tussen Bruce Nauman, Nicholas Serota (voormalig directeur Tate Modern) en Andrea Lissoni (voormalig curator International Art (Film) Tate Modern), beiden co-curator van de tentoonstelling. EN, 176 pp, uitgave Tate Publishing, ISBN 978-90-500621-4-5.
De tentoonstelling Bruce Nauman is georganiseerd door Stedelijk Museum Amsterdam en Tate Modern, Londen in samenwerking met Pirelli Hangar Bicocca, Milaan.
Samengesteld door Leontine Coelewij, Conservator Hedendaagse Kunst Stedelijk Museum Amsterdam, Martijn van Nieuwenhuyzen, voormalig Conservator Hedendaagse Kunst Stedelijk Museum Amsterdam, Andrea Lissoni, voormalig Senior Conservator (Internationale Kunst), Film, Tate Modern, Nicholas Serota, voormalig Directeur Tate en door Katy Wan, Assistent Conservator Tate Modern.
De tentoonstelling is mede tot stand gekomen dankzij de genereuze bijdrage van de Terra Foundation for American Art, de begunstigers van het Stedelijk Museum Fonds, Fonds21, het Blockbusterfonds, de Turing Foundation, Stichting Zabawas en de Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso para el Arte.
*Gedurende de looptijd van de tentoonstellingen Bruce Nauman en Kirchner en Nolde (t/m 5 december 2021) geldt een eenmalige toeslag.
