airworld. design en architectuur voor de luchtvaart

'Airworld' toont niet alleen de historie van de luchtvaart, maar ook de ontwikkelingen die design en architectuur hebben doorgemaakt.

Al bijna een eeuw is de luchtvaartindustrie een belangrijke speler op het gebied van architectuur en vormgeving. Voor veel architecten en ontwerpers is het een eer om iets te ontwerpen voor deze bedrijfstak, van steward(essen)kleding tot bewegwijzering, van terminal tot servies of bestek. ‘Airworld’ geeft een goed beeld van de historie van de luchtvaart, met de nadruk op de ontwikkelingen die design en architectuur hebben doorgemaakt. Het is voor het eerst dat dit thema zo breed vanuit een design- en architectuurperspectief wordt belicht. De tentoonstelling ‘Airworld. Design en Architectuur voor de Luchtvaart’ is samengesteld door het Vitra Design Museum (Weil am Rhein). Het Stedelijk voegde affiches uit de eigen collectie toe en objecten die typerend zijn voor de Nederlandse situatie.

In de presentatie wordt duidelijk welke ‘status’ het vliegen in de loop der jaren heeft ingenomen. In de beginperiode is de aandacht vooral gericht op het verbeteren van de technische aspecten van vliegtuigen en neemt het interieur een ondergeschikte plaats in. Na verloop van tijd komt de luchtvaart steeds meer in het teken van luxe te staan. Tegenwoordig is het vliegtuig een populair vervoermiddel en heeft het, mede door de tarieven van veel low costmaatschappijen, een veel groter bereik. Het ontwerp van stoelen die nog minder plaats innemen maar wel lekker zitten, brandvertragende bekledingsstoffen en serviesgoed dat ultralicht en stapelbaar is, zijn belangrijke uitgangspunten bij het ontwerpproces.

Nadat vliegtuigen er decennialang hetzelfde hebben uitgezien, lijkt hier nu ook eindelijk iets in te gaan veranderen met de uitvinding van de ‘blended wing body’ (een deltavormig vliegtuig). Behalve meer ruimte voor passagiers is ook een lager kerosineverbruik hiervan een groot voordeel. Ook de corporate identity van een maatschappij die terugkomt in alle uitingen, van advertenties tot stewardessenpakjes, is voor ontwerpers in deze tijd van felle concurrentie een zeer belangrijk aspect.

Bekende ontwerpers, van wie in veel gevallen ook werk in de collectie van het Stedelijk Museum is opgenomen, zijn met hun ontwerpen vertegenwoordigd, bijvoorbeeld Otl Aicher, Luigi Colani, Andries Copier, Charles & Ray Eames, Raymond Loewy, Ross Lovegrove, Gerrit Rietveld, Eero Saarinen en Tapio Wirkkala.

Speciaal in het Stedelijk Museum CS
Uit de collectie van het Stedelijk is een aantal historische affiches van vliegtuigmaatschappijen in de tentoonstelling opgenomen. Ook wordt er in de presentatie in Amsterdam stilgestaan bij Nederlandse vormgevers die een rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van design voor de luchtvaart. Zo wordt er aandacht besteed aan het bewegwijzeringssysteem van Benno Wissing en de inrichting van Kho Liang Ie die zij in de jaren zestig voor Schiphol ontwikkelden.

In een maquette is de toekomst van deze Airport City (het geheel van terminal, WTC, hotels, kantoorgebouwen e.d.), zoals bedacht door Benthem Crouwel en NACO te bezichtigen. Dat het vliegen nog steeds tot de verbeelding spreekt, blijkt wel uit het feit dat de Fokker F.27 onlangs tot Beste Nederlandse Design van de afgelopen honderd jaar is uitgeroepen en dat de Concorde de Great British Design Quest voor design vanaf 1900 heeft gewonnen. Ook deze ontwerpen komen aan bod in de tentoonstelling.

Tegelijkertijd zijn er twee presentaties van steward(essen)kleding te zien met medewerking van Jelleke Oeberius Kapteijn en (oud)studenten van de Gerrit Rietveld Academie, Amsterdam.
Van Oeberius Kapteijn is het project Ode aan het stewardessenpakje (2004) te zien. In deze fotoserie toont één model – steeds in uniformen van verschillende luchtvaartmaatschappijen in exact dezelfde houding poserend – de perfecte stewardess. Hier zijn de verbeelding van een mythe en de botsing van identiteit en uniformiteit op ware grootte vormgegeven.

Speciaal voor Airworld is er een ontwerpwedstrijd voor (oud)studenten van de Gerrit Rietveld Academie georganiseerd rond een steward(essen)pak voor de toekomst. Tijdens de opening wordt de kleding in stijl gepresenteerd en de winnende ontwerpen door de jury bekend gemaakt. In de jury hebben zitting: Milou van Rossum (modejournalist de Volkskrant), Aziz Bekkaoui (ontwerper) en Ingeborg de Roode (voorzitter en conservator Stedelijk Museum). Tijdens de tentoonstelling wordt een van de winnende ontwerpen door een ‘host(ess)’ in het museum gedragen. De winnaars zijn inmiddels bekend: Eerstejaars studente Marie Burlot heeft de 'beginnersprijs' gewonnen en het ontwerp van Kluckova.Brown (Monika Kluckova en Melanie Brown) heeft de 'gevorderdenprijs' gewonnen en wordt in de tentoonstelling gedragen.

Educatie
Gedurende de tentoonstelling ‘Airworld’ vinden er actieve familierondleidingen plaats voor kinderen, ouders, grootouders, ooms en tantes en in september staan verschillende kinderworkshops in het teken van deze tentoonstelling. Ook dit jaar bezoeken leerlingen van de IMC Weekendschool vier weken lang het Stedelijk Museum CS. Samen met kunstenaar Hugo Kaagman werken zij aan een project over luchtvaartdesign. 

Kids special
Gratis entree voor alle kinderen die het vliegtuigje uit het weekblad Donald Duck bij zich hebben en aan de kassa tonen. Als zij dit vliegtuigje inleveren bij de speciale balie kunnen deze kinderen meedoen aan een prijsvraag en krijgen zij sowieso een verrassing.

Publicaties
Een rijk geïllustreerde Engelstalige catalogus is te koop in de museumwinkel (295 pagina’s; € 59,90).
Naar aanleiding van Airworld zijn in het Stedelijk Museum Bulletin 3, 2006 twee stukken opgenomen: een bijdrage van kunstcriticus Arjan Reinders, waarin hij met drie kenners over de ontwikkelingen van vormgeving voor de luchtvaartindustrie spreekt, en een tekst van architect Marc Dubois, waarin de luchtvaart als thema in de beeldende kunst in de eerste decennia van de vorige eeuw wordt onderzocht.

SMCS op 11
Het avondprogramma SMCS op 11 besteedt ruimschoots aandacht aan ‘Airworld. Design en Architectuur voor de Luchtvaart’.
Donderdag 7 september staat in het teken van de volop geprezen Fokker F.27 in samenwerking met Premsela, Stichting voor Nederlandse vormgeving.
Vrijdag 15 september staat er een lezing in het kader van Inside Design Amsterdam op het programma rond hedendaags design voor de luchtvaart. 
Op 2 november vindt een tweede thema-avond plaats.

Museumn8
Zaterdag 4 november 2006 staat de Museumn8 in het SMCS onder andere in het teken van de tentoonstelling ‘Airworld’.

Meer luchtvaart
In de Kunsthal Rotterdam is vanaf 7 juli de tentoonstelling 'De mens achter de luchthaven. Fotoportretten van Vincent Mentzel' te zien. Voor meer info, zie www.kunsthal.nl  

Kortingsacties
-          Tijdens deze tentoonstelling krijgen bezoekers van het Stedelijk Museum en het Nationaal Luchtvaart-Themapark Aviodrome bij inlevering van elkaars entreekaartje € 1.50 korting.
www.aviodrome.nl
-          Altijd € 2,- korting p.p. met ABNAmro bankpas en als extra in de maand augustus 2006 gratis entree voor 2 personen op alle woens- en zaterdagmiddagen vanaf 13 uur in het SMCS op vertoon van ABNAmro bankpas
_____________________________

De tentoonstelling ‘Airworld’ is mede mogelijk gemaakt door ABN AMRO, partner van het Stedelijk Museum. De bank zal rondom de tentoonstelling diverse activiteiten organiseren voor haar relaties, zoals gratis rondleidingen.

Op 19 september 1916 landde het eerste vliegtuig op Schiphol. Nu 90 jaar later, passeren ruim 44 miljoen passagiers en zo’n 1.449.000 ton aan vracht diezelfde plek. In het kader van deze bijzondere verjaardag sponsort Amsterdam Airport Schiphol de tentoonstelling ‘Airworld. Design en Architectuur voor de Luchtvaart’.