Zanele Muholi in het Stedelijk Museum Amsterdam

Amsterdam, 16 mei, 2017 - Het Stedelijk Museum Amsterdam presenteert deze zomer de eerste museale solotentoonstelling in Nederland van de Zuid-Afrikaanse fotografe en visueel activiste Zanele Muholi (1972, Umlazi, Durban). Muholi fotografeert vanuit een ‘insider positie’ de zwarte lesbische en transgender gemeenschap in Zuid Afrika. Vanaf haar eerste werk Only Half the Picture (2006) eist zij met haar indrukwekkende, confronterende en soms ook geestige beelden zichtbaarheid op voor een gemeenschap die weliswaar sinds 1996 wettelijke bescherming geniet maar in de praktijk vaak op gruwelijke wijze correctief wordt verkracht, gediscrimineerd en aangevallen. Muholi: “We hebben veel mensen verloren als gevolg van hate-crimes … Je weet nooit of je iemand de volgende dag weer zult zien.”

Als primeur voor Nederland zal Muholi’s meest recente serie Somnyama Ngonyama (Hail the Dark Lioness, 2015-heden) te zien zijn. In deze reeks zelfportretten, een radicaal nieuwe stap in haar werk, beeldt Zanele zichzelf af in de vele gedaanten die zij als zwarte lesbische vrouw belichaamt, in vaak theatrale ensceneringen. Met de extreem hoge zwart-wit contrasten die ze gebruikt, legt ze de nadruk op haar ‘blackness’. Conservator Hripsimé Visser: “Haar zelfportretten zijn ongelooflijk confronterend maar ook grappig en ontroerend. Op een uiterst inventieve manier creëert Muholi historisch, cultureel en persoonlijk geïnspireerde versies van ‘blackness’ Zij ondergraaft daarmee de clichébeelden van de zwarte vrouw en verwijst naar actuele discussies over stigmatisering en stereotypering.” 

Het Stedelijk Museum toont daarnaast een ruime selectie uit twee andere belangrijke series, Faces and Phases en Brave Beauties. Ook wordt de documentaire We Live in Fear (2013) geprojecteerd en is één van de tentoonstellingszalen ingericht als documentatieruimte voor Inkanyiso (in het Nederlands ‘Licht’), het multimedia internet platform dat Zanele Muholi in 2009 opzette om de geschiedenis van LGBTQI-gemeenschappen visueel vast te leggen.

Voor haar serie Faces and Phases (2006-heden) maakt Muholi ontroerende en indringende portretten van lesbiennes. In het gelijknamige boek uit 2014 zijn naast de foto’s teksten opgenomen gebaseerd op interviews die inzicht geven in de schrijnende werkelijkheid van het leven in een homofobe maatschappij. Het zijn veelal klassieke opnamen van zelfbewuste en tegelijkertijd kwetsbare vrouwen die in Zanele’s woorden “zowel een visueel statement vormen als een archief, en een vaak onzichtbare gemeenschap vastleggen, in kaart brengen en bewaren voor het nageslacht.” Uitgangspunt voor Muholi’s werk is dat de vrouwen zich deelnemers voelen aan haar project en zich nadrukkelijk willen presenteren als lesbiennes dan wel transgenders. Verschillende van hen volgt zij door de jaren heen en op de tentoonstelling is o.a. een monumentale wand-vullende montage van hun portretten te zien.

Zanele Muholi was in haar jeugd kapster en werd fotograaf dankzij de Market Photo Workshop, een foto-opleiding die de beroemde Zuid-Afrikaanse fotograaf David Goldblatt in Johannesburg opzette voor jonge studenten zonder financiële mogelijkheden. Kapsels en mode of in elk geval aandacht voor kleding en presentatie zouden een grote rol in Muholi’s werk blijven spelen. Zo bevat de reeks Brave Beauties (2014-heden), een ode aan de verleidingskunst en extravaganza van transgenders, expliciete verwijzingen naar mode en glamourfoto’s. In de serie Somnyama Ngonyama speelt zij met de culturele verwijzingen die de vaak zo complexe Afrikaanse kapsels bevatten, door zich te tooien met haarcreaties waarin volstrekt banale huishoudelijke voorwerpen zijn verwerkt, zoals wasknijpers of schuursponsjes. Ook deze serie is nog in ontwikkeling en moet uiteindelijk resulteren in 365 zelfportretten, één voor elke dag van het jaar.

Over de kunstenaar

Werk van Zanele Muholi werd eerder in Nederland getoond in groepstentoonstellingen en is vertegenwoordigd in meerdere Nederlandse collecties, waaronder die van het Stedelijk Museum Amsterdam. Muholi’s zelfbenoemde missie is: 'to re-write a black queer and trans visual history of South Africa for the world to know of our resistance and existence at the height of hate crimes in SA and beyond'. Zij ontving verschillende prestigieuze prijzen voor haar werk, waaronder in 2013 de Prins Claus Prijs. Muholi woont en werkt in Johannesburg, Zuid-Afrika. 

Zanele Muholi artist-in-residence bij BijlmAIR

Voorafgaand aan haar solotentoonstelling in het Stedelijk Museum verblijft Zanele Muholi als artist-in-residence bij BijlmAIR in Amsterdam Zuidoost en werkt daar aan Somnyama Ngonyama, haar meest recente serie zelfportretten. BijlmAIR is een artist-in-residence van CBK Zuidoost, in samenwerking met Stedelijk Museum Amsterdam en Bradwolff Projects. Ieder jaar nodigt ieder van deze kunstinstellingen een internationale kunstenaar uit om in het BijlmAIR-atelier in Amsterdam Zuidoost te komen wonen en werken. Dit jaar heeft het Stedelijk Museum de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Zanele Muholi uitgenodigd. 

Stedelijk Contemporary 

Het Stedelijk Museum presenteert voortdurend dynamische solotentoonstellingen van een veelbelovende generatie kunstenaars. Het gaat veelal om nieuwe producties en recente aankopen. Het Stedelijk reageert hiermee op de actualiteit en stimuleert hedendaags talent door, in sommige gevallen, ook de positie van opdrachtgever in te nemen. Voor het Stedelijk zijn kunstenaars de betekenisgevers van onze tijd. Door een duurzame relatie aan te gaan met de kunstenaars van nu krijgt de collectie van de toekomst een gezicht.

Noot voor de redactie

Voor meer informatie en beeldmateriaal kunt u contact opnemen met de Press Office van het Stedelijk Museum, 020 - 573 2660 / 656 of pressoffice@stedelijk.nl

De Stedelijk Contemporary presentaties in 2017 zijn mede tot stand gekomen dankzij de genereuze bijdrage van hoofdbegunstiger Ammodo, de International Collector Circle en de Curator Circle.