Nieuws — 18 nov 2013

Amsterdam, 18 november 2013 — De kunstenaar Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945) had een kleine drukkerij in Groningen en was lid van de Groninger schildersvereniging De Ploeg. Behalve dat hij deelnam aan activiteiten en exposities, verzorgde hij het drukwerk voor De Ploeg, waaronder affiches, uitnodigingen en catalogi. In 1921-22 gaf hij het Blad voor Kunst uit, en later The Next Call. Tijdens de oorlog verzorgde Werkman voor de clandestiene uitgeverij De Blauwe Schuit verschillende uitgaven die in bedekte termen kritiek leverden op het nazi-bewind. De teksten werden door Werkman voorzien van prachtige kleurrijke ‘druksels’. Uit die tijd stamt ook een van zijn bekendste werken, een dubbele serie van tien druksels getiteld: Chassidische Legenden I en II. Kort voor de bevrijding kwam aan Werkmans leven een abrupt einde: in maart 1945 werd hij door de Sicherheitsdienst gearresteerd en op 10 april samen met negen anderen gefusilleerd, nog geen week voor de bevrijding van Groningen.

Op 20 november 1962, vlak voor het vertrek van Willem Sandberg als directeur van het Stedelijk Museum, werd de Stichting H.N. Werkman opgericht, met als doel het werk van Werkman in brede kring bekendheid geven, onder meer door het uitgeven van een oeuvre-catalogus. Dankzij het werk van de stichting zag in 2008 de uitgebreide oeuvrecatalogus H.N. Werkman. Het complete oeuvre het licht, alsmede de publicatie Hendrik Nicolaas Werkman, Brieven rond De Blauwe Schuit 1940-1945.De stichting wordt nu opgeheven omdat aan het doel, het bekend maken van het oeuvre van Werkman door middel van het uitbrengen van een oeuvrecatalogus, is voldaan. Bij die gelegenheid wordt het kunstbezit van de stichting verdeeld over de twee musea die zorgdragen voor het erfgoed van de kunstenaar en drukker. De werken werden aan de stichting geschonken door de weduwe van Werkman, mevr. Greet Werkman-van Leeuwen en door de recent overledenkunstkenner en verzamelaar Piet Sanders, die de eerste voorzitter van de Stichting was. Het Stedelijk Museum ontvangt uit handen van Prof. Dr. Geert H. Blijham, de huidige voorzitter van de stichting, 94 werken, terwijl 59 werken naar het Groninger Museum gaan. Namens het Stedelijk Museum zal op donderdag 21 november algemeen directeur Karin van Gilst de schenking in ontvangst nemen, namens het Groninger Museum directeur Andreas Blühm.

Werkman en het Stedelijk Museum Amsterdam

Vlak voor de Tweede Wereldoorlog kwam Werkman in contact met Willem Sandberg, toen hoofdconservator van het Stedelijk Museum. Sandberg, oorspronkelijk opgeleid tot typograaf, verwierf veel werk van Werkman voor het Stedelijk. Het was ook Sandberg die hem in 1939 zijn eerste solotentoonstelling bezorgde in Amsterdam. Bij een bezoek aan Sandberg in 1941 nam deze hem mee naar de bunker in Castricum, tijdens de oorlog hettijdelijk depot van het museum. Dit was voor Werkman een directe aanleiding voor de reeks druksels Amsterdam-Castricum uit datzelfde jaar. In het najaar van 1945 bracht Sandberg met de tentoonstelling H. N. Werkman drukker-schilder een indrukwekkende hommage aan de in april van dat jaar vermoorde kunstenaar. Het was tevens het begin van een reeks (vaak reizende) tentoonstellingen van zijn werk in het buitenland. Een voorlopig hoogtepunt vormde de eerste oeuvrecatalogus door Stedelijk Museum-conservator Jan van Loenen Martinet in 1963, de basis voor de publicatie van 2008. Het Stedelijk heropende in 2012 met een zaal gewijd aan de druksels van Werkman. Het heeft thans 832 werken van de kunstenaar in de collectie, en deze schenking betekent een verdere vervolmaking van het streven naar een zo volledig mogelijk overzicht van Werkman.

Werkman en het Groninger Museum

Ook het Groninger Museum is sinds jaar en dag in het bezit van een belangrijke collectie druksels, gebruiksdrukwerk, tekeningen en schilderijen van Hendrik Nicolaas Werkman en besteedde regelmatig aandacht aan het werk van deze uitzonderlijke kunstenaar. Van 2002 tot 2008 vond in het Groninger Museum in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen het onderzoek naar H.N. Werkman plaats, dat uitmondde in de hiervoor genoemde publicaties. De schenking van 59 werken die nu aan het Groninger Museum wordt toebedeeld, betekent een belangrijke aanwinst voor de collectie. Vanaf 10 april 2015, zeventig jaar na Werkmans dood, stelt het Groninger Museum zijn leven en werk centraal in een overzichtsexpositie. Daarnaast wordt in samenwerking met de nieuwe Stichting Werkman 2015 een speciaal Werkmanboek uitgebracht. Zo wordt zijn positie als vernieuwend kunstenaar in beeld gebracht, maar ook hoe hij verbonden was met de tijdwaarin hij leefde, en hoe hij hierin inspiratievond. Stichting Werkman 2015 nodigt cultureel Groningen uit zich te laten inspireren door het werk en leven van Werkman. De eerste plannen zijn al geformuleerd, met voorstellen voor exposities, film, muziek, theater en beeldende kunst. Zo wordt één van Nederlands grootste kunstenaars opnieuw van betekenis.

Noot voor de redactie: Voor meer informatie en beeldmateriaal:Press Office Stedelijk Museum Amsterdam, Marie-Jose Raven en Annematt Ruseler, 020– 573 2656 / 660, pressoffice@stedelijk.nl. Press Office Groninger Museum, Josée Selbach, 050 – 3 666 506, jselbach@groningermuseum.nl.