Schilderij van Kandinsky overgedragen aan de erven van voormalige eigenaren

De erven en de gemeente hebben op basis van wederzijds respect een vaststellingsovereenkomst bereikt. Vanochtend is het schilderij Bild mit Häusern overgedragen, in bijzijn van wethouder Touria Meliani (Kunst en Cultuur), James Palmer (oprichter van de Mondex Corporation) namens de erven en Rein Wolfs (directeur Stedelijk Museum).

De expressionist Wassily Kandinsky (1866-1944) was een belangrijke wegbereider van abstractie in de beeldende kunst. Het schilderij Bild mit Häusern, gemaakt in 1909, laat een figuur zien in een kleurrijk, geabstraheerd landschap. Het werk was onderdeel van de vaste collectie van het Stedelijk Museum.

De gemeente en de erven zijn het eens dat de teruggave recht doet aan het uitgangspunt om kunstwerken, die tijdens de Tweede Wereldoorlog onvrijwillig uit bezit zijn geraakt door omstandigheden die direct verband hielden met het naziregime, waar mogelijk aan de toenmalige eigenaren of hun erfgenamen terug te geven.

Wethouder Touria Meliani, Kunst en Cultuur: We mogen het onbeschrijfelijk leed en het onrecht dat de Joodse bevolking is aangedaan in de Tweede Wereldoorlog nooit vergeten. Voor zover er nog iets hersteld kan worden, hebben we als samenleving de morele plicht daarnaar te handelen. Dat geldt ook voor de vele kunstwerken die in bezit waren van Joodse burgers en geroofd werden door de nazi’s of op een andere manier uit bezit zijn geraakt van de eigenaren.

James Palmer, Mondex Corporation: Vandaag start een nieuw hoofdstuk in de levens van de familie Lewenstein na hun jarenlange zoektocht naar rechtvaardigheid, waardigheid en respect. In deze zoektocht zijn ze gesteund door burgemeester Halsema, wethouder Meliani, voormalig minister van Kunst en Cultuur Ingrid van Engelshoven, senator Boris Dittrich, professor Axel Hagedorn, Simon van der Sluijs, Waldemar de Boer en vele anderen die allemaal een belangrijke bijdrage hebben geleverd. Nederland kan trots zijn op het nieuwe restitutiebeleid na de uitspraak van de commissie Kohnstamm, hiermee geeft het het goede voorbeeld aan andere landen om op een eerlijke manier met erfgenamen van kunstwerken van joodse eigenaren om te gaan.

Rein Wolfs, directeur Stedelijk Museum Amsterdam: Vandaag neemt het Stedelijk afscheid van 'Bild mit Häusern' van Wassily Kandinsky. Dit afscheid markeert een belangrijk moment in de Nederlandse restitutiepolitiek, volgend op de aanbevelingen van de commissie Kohnstamm. Tegelijkertijd is het voor het museum ook een afscheid met weemoed, omdat het schilderij een zo belangrijke schakel in onze historisch gegroeide collectie was, geliefd bij onze bezoekers.

AANLOOP TOT TERUGGAVE
In 2013 hebben de erven van de voormalige eigenaren een verzoek tot restitutie van het schilderij Bild mit Häusern gedaan. De erven en de gemeente hebben vervolgens samen in 2013 de zaak aan de Restitutiecommissie voorgelegd voor een bindend advies. De Restitutiecommissie oordeelde in 2018 dat de gemeente niet gehouden was tot restitutie. De erven hebben dit bindend advies aan de orde gesteld bij de rechter. In 2020 publiceerde de commissie Kohnstamm, ingesteld door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om het teruggavebeleid te evalueren, het rapport Streven naar rechtvaardigheid. De commissie Kohnstamm adviseerde onder meer om een nieuw beoordelingskader vast te stellen. De gemeente onderschreef in februari 2021 de conclusies van de commissie Kohnstamm en kondigde aan in overleg te treden met de erven. De gemeente en de erven achten het beiden aannemelijk dat de Restitutiecommissie bij een herbeoordeling van het verzoek, op basis van het eerder verrichte feitenonderzoek en het nieuwe beoordelingskader, zou adviseren tot restitutie van het schilderij. De gemeente en de erven hebben vervolgens een vaststellingsovereenkomst gesloten, met als gevolg dat de gemeente vandaag is overgegaan tot teruggave van het kunstwerk.