Man op schilderij Op het terras van Nola Hatterman geïdentificeerd
door onderzoeker Ellen de Vries
Nieuws — 7 jul 2020
Het schilderij Op het terras (1930) van de Nederlandse kunstenaar Nola Hatterman (1899-1984) behoort tot de topstukken van STEDELIJK BASE. Oorspronkelijk werd aangenomen dat het om een afbeelding van de Surinaamse danser, bokser en restaurantuitbater Jimmy van der Lak (1903-1990) ging. Dat klopt niet. Hattermans biograaf Ellen de Vries ontdekte in een brief van Hatterman uit de jaren 80 dat een zekere Lou Drenthe model stond voor dit schilderij.
Nola Hatterman schrijft in haar brief: ‘Toen begon ik aan een vrij groot schilderij van Lou Drenthe. Hij zat op een caféterras, prinsheerlijk , mooie kleren, gele handschoenen op de tafel voor hem, met een glas bier, op de tafeltjes wit en rood geruite kleedjes. Het was werkelijk een enig schilderij en ik had er succes mee. Dat werken met Lou Drenthe was erg prettig, hij was een aardige vent.’ Drenthe opende haar de ogen voor de misstanden in de kolonie, gezien vanuit zíjn kant. ‘(…) hij was de eerste die me vertelde over de toestanden en verhoudingen in Suriname (…).’ Achterstelling en discriminatie van overzeese migranten uit de koloniën zou een belangrijk thema worden in haar werk.
De man op het schilderij heet officieel Louis Richard Drenthe (1901-1990), kortweg: Lou. Hij werd geboren in Paramaribo. Zijn tot slaafgemaakte voorouders van vaderszijde waren afkomstig van de suikerplantage De Guinesche Vriendschap. Hij was van huis uit gasfitter, maar verdiende sinds hij in1925 in Amsterdam arriveerde, op andere manieren de kost. Hij zat model, was te zien op het toneel, onder andere in de rol van chauffeur Jimmy (!) in het blijspel ‘Vorstelijke Emigranten’ (1934) en kelnerde in het eerste Surinaamse naoorlogse restaurant dat Amsterdam rijk was en waarvan Jimmy van der Lak mede-eigenaar was. Bovenal was hij een trompettist. In de Jazz-collectie van Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam staat Lou Drenthe ook vermeld als drummer op een foto van een reünie in 1959 ter ere van de destijds fameuze Jazz-musicus Freddy Johnson in Amsterdam. In dit gezelschap bevond zich ook de bekende jazzmusicus Kid Dynamite.
Zwarte mensen golden in Europa als een “bijzonderheid”; vooroordelen en stereotypen tierden welig. Drenthe stond in 1955 op de E 55, de naoorlogse wederopbouwtentoonstelling in Rotterdam, achter een geavanceerd Cona koffiezetapparaat. Voor die gelegenheid was hij uitgedost in een wit kelnerjasje met een fez op zijn hoofd. Zwarte mensen werden toen in reclame- en pr-uitingen geassocieerd met producten van de slavenarbeid als koffie en cacao. Niet als consument, maar in een dienende rol. Niet echt leuk vond hij dat, herinnerde wijlen zijn dochter Joan zich: ‘Vader had geen werk op dat moment, dus die pakte alles aan wat ie kon. Hij moest wel wat verdienen voor zijn huishouden, hè?’. Volgens zijn dochter was Lou een trotse, zelfbewuste man, die zijn mannetje stond. Zo beeldde Nola Hatterman hem ook af op haar schilderij.
Lou Drenthe kampte op latere leeftijd met gezondheidsproblemen; musiceren ging niet meer. Hij hielp zijn vrouw Letty in de gelijknamige, goedlopende parfumeriezaak in de Coronagalerij in Amsterdam. In 1990 overleed hij. Bijna tien jaar later maakte Hatterman tijdens de tentoonstelling ‘Magie en Zakelijkheid – realistische kunst in Nederland 1925-1945’ in 1999 in Museum voor moderne kunst Arnhem postuum een glorieuze comeback met het schilderij waarop niet Jimmy van der Lak, maar Lou Drenthe staat afgebeeld.
Ellen de Vries is onderzoeker op het gebied van (postkoloniale) geschiedenis en beeldvorming. Ze is mede-curator van de tentoonstelling Surinaamse School.
Dank aan: Maja Drenthe en Ditmer Weertman
