Ed van der Elsken - De verliefde camera

Amsterdam, 1 november, 2016 - Hij was dé straatfotograaf, en een inspiratie voor vele generaties na hem. De jeugd fascineerde Ed - en nu fascineert Ed de jeugd. In Paris wist hij de liefde in beeld te vangen. Onverschrokken deed hij verslag van zijn eigen sterfbed. Ed van der Elsken (1925-1990) is een van de grootste Nederlandse fotografen en met De verliefde camera presenteert het Stedelijk Museum Amsterdam het grootste overzicht wereldwijd van zijn werk in 25 jaar. Een tentoonstelling die de nadruk legt op zijn bijzondere kwaliteiten als fotograaf, boek- en filmmaker, en op zijn experimenten in presentatievormen. In een nieuwe multidisciplinaire ervaring die de actualiteit van zijn werk bevestigt.

Hripsimé Visser, conservator fotografie bij het Stedelijk Museum Amsterdam in haar essay voor de catalogus: "Ed van der Elsken: een man die een camera in zijn hoofd wilde transplanteren om permanent de werkelijkheid te kunnen vastleggen. Een cameraman die gek was op techniek (...) en zijn filmcamera’s zo ombouwde dat hij liefst geheel solo kon opereren. (...) Een jager op fotografisch wild die zijn prooien verleidde en uitdaagde. (...) Een kind van zijn tijd: somber in de jaren 50, rebels in de jaren 60, vrijgevochten in de jaren 70, bespiegelend in de jaren 80. Een sterke persoonlijkheid die zichzelf nietsontziend in de strijd wierp en met zijn film Bye, het ontroerende verslag van zijn terminale ziekteproces, tot op het laatste moment het lef had nieuwe wegen in te slaan." 

Straatfotograaf

Ed van der Elsken ging als straatfotograaf in steden als Parijs, Amsterdam, Hong Kong en Tokyo op zoek naar zelfbewuste mensen, mooie meisjes en tegendraadse jeugd. Zijn foto’s en films zijn sterk van vorm, onmiskenbaar geworteld in hun tijd, maar tegelijkertijd tijdloos. Ed van der Elsken wist de 'Zeitgeist' te documenteren en te beïnvloeden. In zijn werk ontwikkelde hij een directe, onconventionele en persoonlijke stijl. Van der Elskens aanwezigheid is altijd zichtbaar in zijn werk, contact was voor hem essentieel om een beeld te kunnen maken. Als speelse dynamische artdirector zette hij vaak een situatie in scène .

Zijn oeuvre heeft een vanzelfsprekende plaats naast dat van internationale grootheden als Robert Frank en William Klein en vormt daarnaast een bron van inspiratie voor hedendaagse kunstenaars als Nan Goldin en Paulien Oltheten. 

Nan Goldin in haar statement voor de catalogus: "When I first saw the book Love on the Left Bank I realized I had just met my predecessor. My real predecessor. The feeling was similar to that of meeting a lover, or that I had found a brother. Somehow he was able to document life in the truest way, and always finding beauty and staying connected to otherwise mundane. He had a unique way of transporting himself into the scene." 

Doorbraak

In 1956 verwierf de jonge Van der Elsken internationale roem met Een Liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés, een op zijn eigen leven geïnspireerde fotoroman over een groep jonge bohemiens die doelloos rondhangt in het naoorlogse Parijs. Van der Elsken herkende zichzelf in hun sombere levensvisie maar behield tegelijkertijd de afstand die hij nodig had om ze te kunnen fotograferen. Kenmerkend en vooruitwijzend naar de latere cineast is de filmische structuur van het boek met flashbacks en een dynamische afwisseling van standpunten.

Meer dan twintig fotoboeken zouden volgen, waaronder Bagara (1958), waarin het dorpsleven, de rituelen en de jacht in Centraal Afrika zijn vastgelegd, Jazz (1959), Sweet Life (1966), Amsterdam (1979), Avonturen op het land (1980) en De ontdekking van Japan (1988).

Die fotoboeken vormen, samen met zijn films, de kern van zijn oeuvre en het uitgangspunt van de tentoonstelling die bestaat uit twee parcoursen die elkaar omsluiten. In de buitenring geven dummy’s, contactvellen en schetsen inzicht in het maakproces van de boeken en de werkwijze van Van der Elsken. In de binnenring is alle aandacht voor ruim 200 iconische prints. Een selectie filmfragmenten en diaprojecties accentueert zijn betekenis als filmmaker en de relatie met zijn fotografie. 

Van der Elsken, Sandberg en het Stedelijk

De tentoonstelling is samengesteld door Hripsimé Visser, conservator fotografie bij het Stedelijk Museum Amsterdam, die in het verleden al verschillende presentaties en publicaties over zijn werk maakte. Het Stedelijk volgt Van der Elsken sinds het begin van zijn carrière in de jaren 50. Sandberg geeft Van der Elsken ook verschillende belangrijke opdrachten, zoals het vastleggen van tentoonstelling Dylaby in 1961 – nu te zien in de Tinguely-tentoonstelling. De grootste museale verzameling van Van der Elsken bevindt zich dan ook in het Stedelijk. In 1966 organiseerde het museum zijn grote tentoonstelling ‘Hee...zie je dat?’ en in 1991 kort na zijn overlijden, het overzicht ‘Once Upon a Time’.

Onlangs produceerde het Stedelijk een internationaal zeer goed ontvangen tentoonstelling over Willem Sandberg als directeur en vormgever in het Verenigd Koninkrijk. Deze is vanaf 11 november in iets gewijzigde vorm ook in het Stedelijk te zien. Met Sandbergs grafische vormgeving, belangrijke aankopen die hij deed voor het Stedelijk en drie foto's van Ed van der Elsken. Voor meer informatie klik hier.

Catalogus

Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus met essays over de belangrijkste thema’s van de tentoonstelling, zijn fotografie, films en de verschillende platforms waarop hij zijn werk toonde. De publicatie plaatst het werk in een cultuurhistorisch perspectief en geeft inzicht in Ed van der Elskens artistieke praktijk. 

De tentoonstelling reist na het Stedelijk Museum door naar Jeu de Paume (Parijs) en naar Fundación MAPFRE (Madrid).

Tentoonstelling georganiseerd door het Stedelijk Museum Amsterdam in samenwerking met Jeu de Paume.

Met speciale dank aan Anneke Hilhorst en Han Hogeland, het Nederlands Fotomuseum Rotterdam, Universiteitsbibliotheek Leiden/ Bijzondere Collecties, EYE Filmmuseum Amsterdam, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Hilversum, Annet Gelink Gallery, Amsterdam en Paradox, Edam.

Noot voor de redactie:

Voor meer informatie en beeldmateriaal kunt u contact opnemen met de Press Office van het Stedelijk Museum, 020 - 573 2660 / 656 of pressoffice@stedelijk.nl