Ana Lupas
On this Side of the River Elbe
Nieuws — 27 feb 2024
Ana Lupas – On this Side of the River Elbe is het eerste uitgebreide overzicht van het oeuvre van Ana Lupas (1940, Cluj-Napoca, Roemenië) dat 9 mei 2024 in het Stedelijk Museum Amsterdam opent. Lupas behoort sinds de jaren 60 tot de meest toonaangevende vrouwelijke kunstenaars uit Oost-Europa. Haar carrière beslaat meer dan zes decennia en getuigt van een onverzettelijke toewijding aan artistieke vrijheid tijdens uitdagende politieke omstandigheden.
Het veelzijdige oeuvre van Lupas omvat textielwerken, sculpturen, installaties en acties. Haar werk sluit aan bij neo-avant-garde stromingen zoals land art, post-minimalisme en Arte Povera. Lupas haalde haar inspiratie ook uit de folklore en eeuwenoude lokale praktijken, waar ze al van jongs af aan mee in aanraking was gekomen. Ze maakt doelbewust gebruik van materialen die destijds niet met kunst werden geassocieerd, zoals wol, katoen, hennep en vlas. Hiermee daagde ze niet alleen de artistieke normen uit, maar gebruikte ze ‘arme’ materialen ook uit pure noodzaak; er was niet veel anders te krijgen.
In Roemenië werd Lupas geconfronteerd met barre omstandigheden en onderdrukking, waar meer dan 40 jaar lang een communistische dictatuur heerste. Met moeite kon ze in haar woon- en werkplaats Cluj-Napoca kunst creëren. Toch volgde ze haar eigen pad door zich af te keren van de artistieke en academische praktijken waaraan het totalitaire regiem de voorkeur gaf. Ze deed dit niet openlijk, maar haar werk was een vorm van stil verzet tegen de ontmenselijking door het totalitaire regiem van Nicolae Ceaușescu dat van 1945 tot 1989 zou duren. Ook stuurde ze buiten de schijnwerpers een lokale artistieke gemeenschap aan.
Het Stedelijk toont een aantal mijlpalen uit het oeuvre van Ana Lupas van de jaren 1960 tot heden. Het uitgangspunt van de tentoonstelling is Coats to Borrow (1989), in 2022 door het Stedelijk aangekocht. De installatie bestaat uit een aantal handgemaakte jassen, die hangen en liggen op oranje geschilderde metalen meubelstukken, zoals een garderoberek, bed en spiegel. Lupas maakte de jassen van oude kledingstukken en textiel en verspreidde ze binnen haar kunstenaarsgroep Atelier 35. De leden werden aangemoedigd hun naam op een label aan de binnenkant van de jas te naaien, die zo tastbare objecten werden van het netwerk en verzet, en de kracht van samenwerken benadrukken. Andere hoogtepunten in de tentoonstelling zijn Humid Installation (1970) en The Solemn Process (1964-1976, 1980-1985 en 1985-2008), beide ontwikkeld in samenwerking met lokale gemeenschappen op het platteland van Transsylvanië. Lupas incorporeert in deze werken kunst met lokale tradities, rituelen en volksverhalen, om de tijdloze betekenis van die handelingen te bewaren en levendig te houden.
Leontine Coelewij, curator Stedelijk Museum Amsterdam: "Ana Lupas neemt een zeer belangrijke plek in binnen de conceptuele kunst. Conceptueel, spiritueel, radicaal, ambitieus en invloedrijk zijn slechts enkele begrippen waarmee haar oeuvre zich laat karakteriseren. Daarnaast staat ze bekend om de sociale aspecten in haar werk. Het Stedelijk ontwikkelt de tentoonstelling in nauwe samenwerking met haar en presenteert belangrijke mijlpalen uit haar carrière, documentatie van haar tijdelijke installaties en werken die nog nooit eerder zijn getoond. We zijn vereerd dat we in het Stedelijk als eerste een groot overzicht van haar werk tonen."
Het werk van Ana Lupas is nog steeds verrassend actueel en verschillende paralellen kunnen worden getrokken tussen haar kunstpraktijk en hedendaagse vraagstukken. Thema's als verzet, individualiteit en behoud van cultureel erfgoed klinken door in haar werk. Haar intensieve omgang met natuur, natuurlijke materialen en met de boerenbevolking kan worden gezien als een vorm van zorg voor datgene wat onder invloed van de grootschalige modernisering en vernietiging van het platteland door de communistische overheid dreigde verloren te gaan.
Het overzicht in het Stedelijk is een samenwerkingsproject met het Kunstmuseum Liechtenstein, dat een tentoonstelling over andere aspecten in haar werk uitlicht. Beide musea werken samen aan de ontwikkeling van een catalogus over haar gehele carrière met niet eerder gepubliceerd archiefmateriaal. De publicatie bevat artikelen van de tentoonstellingscuratoren Leontine Coelewij (Stedelijk Museum) en Letizia Ragaglia (Kunstmuseum Liechtenstein), en met gastauteurs Tanja Boon, Marina Lupas, Ramona Novicov, Christian Rattemeyer en Mechtild Widrich. De publicatie is verkrijgbaar in het Engels en te koop in de museumwinkel.
-
Ana Lupas, 'The Solemn Process', 1964–2008, originele print ca. 1964–76. Met dank aan de kunstenaar en P420, Bologna. -
Ana Lupas, 'The Solemn Process', 1964–2008, originele print ca. 1964–76. Met dank aan de kunstenaar en P420, Bologna. -
Ana Lupas, The Solemn Process, 1964–2008. Zaalopname Tate Modern Blavatnik Building. Collectie Tate, verworven met steun van The Russia and Eastern Europe Acquisitions Committee en Tate Members 2016. Foto: © Tate
De tentoonstelling Ana Lupas – On this Side of the River Elbe is georganiseerd door het Stedelijk Museum Amsterdam en is een coproductie met Kunstmuseum Liechtenstein. De tentoonstelling is voor het Stedelijk samengesteld door Leontine Coelewij.
Met dank aan Maria Rus Bojan en de European ArtEast Foundation