The Creative Imperative: Creativity in the Readymade Century

Het Stedelijk Museum en de Vrije Universiteit Amsterdam zijn bijzonder verheugd om op de derde en laatste editie van de lezingenreeks The Creative Imperative als sprekers te verwelkomen: Dieter Daniels, professor kunstgeschiedenis en mediatheorie aan de Hochschule für Grafik und Buchkunst in Leipzig en kenner van Duchamp en hedendaagse mediakunst, en de in Amsterdam woonachtige kunstenaar Jonas Lund die in zijn werk scherpe, maar vaak ook humoristische kritiek levert op het concept creativiteit en de instrumentalisatie daarvan binnen het kunstsysteem.

THE CREATIVE IMPERATIVE

Zo'n vijf jaar na de piek van de globale financiële crisis en de bezuinigingen op de cultuursector door de Nederlandse regering is het tijd voor een kritische inventarisatie. De financiële beperkingen hebben niet alleen de ruimte voor autonoom werk ingeperkt; naast de vermindering van subsidies voor zowel culturele instellingen als universiteiten ontwikkelde de regering een programma ter stimulering van onderzoek en innovatie met negen 'topsectoren'. Wanneer de kunsten zich überhaupt gerepresenteerd zien in een van de sectoren gebeurt dat veelal onder de noemer 'creatieve industrie', die volgens de regering 'de meest dynamische sector van de Nederlandse economie' is en ook de gebieden design, media, entertainment, mode, gaming en architectuur omvat. Hoewel deze hoge waardering van creativiteit binnen een samenleving op het eerste gezicht bemoedigend oogt, zijn de economische overwegingen erachter even opzichtig als discutabel.

Om meer inzicht te verschaffen in de uiteenlopende verwachtingen en twijfels omtrent creativiteit en artistieke productie, bespreekt deze lezingenserie wat dergelijke praktijken in de 20ste en 21ste eeuw concreet inhouden.

12 NOVEMBER 2015: CREATIVITY IN THE READYMADE CENTURY

Ter afsluiting van deze reeks richten we onze aandacht op het concept van de readymade, dat te midden van de neoliberale stroom van consumptiegoederen het idee van artistieke originaliteit ter discussie stelde. We buigen ons over het lot van de readymade in onze huidige samenleving en visuele cultuur, enerzijds gekenmerkt door een eindeloos proces van toe-eigening, remediatie en remix-praktijken en anderzijds door de groeiende mogelijkheden tot het ‘individualiseren’ van consumentengoederen.

Dieter Daniels opent met een uiteenzetting over het idee van de readymade in zijn oorspronkelijke betekenis van massaal geproduceerde goederen. Aanvankelijk werd het begrip gebruikt voor serieel vervaardigde industriële producten. Zo introduceerde Henry Ford in 1913 de 'lopende assemblageband' voor gestandaardiseerde, voordelige auto's die voortaan uit voorraad leverbaar waren en niet langer op aanvraag werden geproduceerd. Drie jaar later gebruikte Marcel Duchamp, die kort daarvoor vanuit Parijs in de VS was aangekomen, voor het eerst de term readymade voor een kunstwerk. Sindsdien is de readymade een kernbegrip geworden in de 20ste- en 21ste-eeuwse kunst, omdat in een wereld zo vol met dingen de handeling van het kiezen een creatieve en individuele daad op zich vormt. Daarmee werd ook de mythe van creatio ex nihilo (artistieke creatie vanuit het niets) vervangen. De lezing van Daniels zal ingaan op de veranderende relatie tussen goederen, consumentisme, creativiteit en originaliteit, met aandacht voor de postmoderne, uit hun context gelichte neo-readymades van de hedendaagse appropriatiekunst.

Jonas Lund bespreekt enkele van zijn recente werken en hoe deze ideeën over auteurschap, kwaliteitsbeoordeling en waardecreatie binnen de huidige kunstwereld en kunstproductie aan de orde stellen. The Fear of Missing Out (2013) was een tentoonstelling waarvoor de kunstenaar een reeks algoritmes schreef die instructies genereerden voor het maken van kunstwerken; voor Studio Practice (2014) schiep de kunstenaar zijn eigen, live gestreamde kunstfabriek met een ingebouwd evaluatiesysteem. Lund creëert dergelijke systemen om vraagtekens te plaatsen bij de waarde van kunstobjecten, en bij de manier waarop het omringende netwerk van de kunstwereld waarde schept. In een app centrisch cultureel klimaat dat gevoed wordt de creatieve industrie, waarin de kunst wordt uitgedaagd zich als nuttig en rendabel te bewijzen, lijken massaal en technologisch geproduceerde kunstobjecten toepasselijker dan ooit.

MEER OVER DE SPREKERS

Dieter Daniels (DE) is professor kunstgeschiedenis en mediatheorie aan de Hochschule für Grafik und Buchkunst in Leipzig. Zijn onderzoeksgebieden zijn mediageschiedenis en mediakunst, de relatie tussen kunst en muziek, alsook herdenkingen en herdenkingscultuur. Hij was auteur en redacteur van monografieën over Marcel Duchamp, George Brecht en John Cage. Hij was mede-oprichter van de Videonale Bonn (1984) en gastcurator van tentoonstellingen in het Museum für Gegenwartskunst in Basel, Museum Ludwig in Keulen, Museum der bildenden Künste in Leipzig, Lentos Kunstmuseum in Linz en HMKV in Dortmund. Hij publiceerde onder meer Duchamp und die anderen: Der Modellfall einer künstlerischen Wirkungsgeschichte in der Moderne (1992), Kunst als Sendung: Von der Telegrafie zum Internet (2002), Netpioneers 1.0: Contextualizing Early Net‑based Art (2010), Audiovisuology (2010) en Sounds Like Silence. John Cage - 4'33" (2012).

Jonas Lund (NL/DE/SE/BR) is een kunstenaar die in schilderijen, beeldhouwwerken, foto's, websites en performances gegevens verwerkt uit zijn onderzoek naar trends en gedrag in de kunstwereld. Hij voltooide zijn MA aan het Piet Zwart Institute in Rotterdam (2013) en BFA aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam (2009). Hij had solotentoonstellingen bij Steve Turner in Los Angeles (2015, 2014), Boetzelaer│Nispen in Amsterdam (2014) en Showroom MAMA in Rotterdam (2013). Ook nam hij deel aan vele groepstentoonstellingen, onder andere in Eyebeam en het New Museum in New York, de XPO Gallery in Parijs, het Van Abbemuseum in Eindhoven, Witte De With in Rotterdam, De Hallen in Haarlem en het Moving Museum in Istanbul. Zijn werk werd besproken in Artforum, Artslant, Rhizome, Huffington Post, Furtherfield en Wired.

PRAKTISCHE INFORMATIE OVER DE LEZINGENREEKS

De lezingenserie The Creative Imperative bestaat uit drie avondprogramma's in de herfst van 2015 die afzonderlijk kunnen worden bijgewoond. Meer informatie over de gehele reeks is online te vinden: 

stedelijk│forum, 10 sept 2015
The Creative Imperative: Creative Mind vs. Creative Industries
Voertaal: Engels
Locatie: Stedelijk Museum, Teijin Auditorium
Meer informatie

stedelijk│forum, 8 okt 2015
The Creative Imperative: Commodification & 'Entkunstung'
Voertaal: Engels
Locatie: Stedelijk Museum, Teijin Auditorium
Meer informatie 

stedelijk│forum, 12 nov 2015
The Creative Imperative: Creativity in the Readymade Century|
Voertaal: Engels
Locatie: Stedelijk Museum, Teijin Auditorium
Zie link hierboven voor entreebewijzen

CREDITS

De lezingenreeks The Creative Imperative is een samenwerking van het Stedelijk Museum Amsterdam (Britte Sloothaak, assistent‑curator) en de Vrije Universiteit Amsterdam (Katja Kwastek, Sven Lütticken), en valt onder de onderzoekscluster 'Paradigms of Creativity' van CLUE+, het interfacultair onderzoeksinstituut voor cultuur, geschiedenis en erfgoed van de VU.