Tentoonstelling — 6 apr t/m 11 aug 2019

Eerste grote overzichtstentoonstelling van de Oostenrijkse kunstenaar Maria Lassnig in Nederland. Maria Lassnig wordt internationaal gezien als een van de belangrijkste kunstenaars van de twintigste en eenentwintigste eeuw.

Maria Lassnig (1919–2014) maakte naam met haar ‘Körperbewusstseinsbilder’, ‘body awareness’– werken, waarin zij gewaarwordingen van haar lichaam thematiseerde en op deze manier haar relatie tot de wereld definieerde. 

Maria Lassnig – Ways of Being bevat 200 bruiklenen met topstukken als Du oder Ich, Woman Power, Krankenhaus en Dame mit Hirn en het zelden getoonde laatste zelfportret Selbstporträt mit Pinsel. Bijzonder is dat naast haar schilderijen en tekeningen ook een groot deel van haar films en beeldhouwwerken te zien is waaronder niet eerder vertoonde werken.

© Maria Lassnig Foundation for the reproduced works

Geweldig en overweldigend. ★★★★★

— Stefan Kuipers (de Volkskrant)

Maria Lassnig hield zich na haar opleiding aan de Academie van beeldende kunsten in Wenen vanaf 1950 bezig met abstracte kunst. Verschillende bezoeken aan Parijs inspireerden haar tot experimenten met kleur, vorm en informele schilderkunst.

In Wenen kwam ze in contact met monseigneur Otto Mauer, die de Oostenrijkse avant-garde resoluut steunde. Ze sloot zich aan bij de 'Hundsgruppe' (Hondengroep), een afsplitsing van de kunstenaarsorganisatie Art Club, met leden als Arik Brauer, Ernst Fuchs en Arnulf Rainer.

Van 1960 tot 1968 woonde en werkte Lassnig in Parijs. Na zich eerst te hebben toegelegd op 'Strichbilder' – grote schilderijen met vormen die alleen uit gekleurde lijnen bestonden – ging ze later meer figuratief werken. In 1968 verhuisde ze naar New York, waar haar 'body awareness painting' geen bijval vond. Ze reageerde hierop door zich te richten op een realistische vorm van schilderkunst en op animatiefilm. Ze bracht een aantal animatiefilms uit. Lassnigs nalatenschap omvat nog meer films en filmfragmenten, waarvan een selectie te zien is in de tentoonstelling, evenals een aantal notitieboekjes met storyboards van haar films.

Maria Lassnig, ‘Dame mit Hirn’, ca. 1990 - 1999. © Maria Lassnig Foundation
Maria Lassnig, ‘Dame mit Hirn’, ca. 1990 - 1999. © Maria Lassnig Foundation

Ik zocht naar een realiteit die meer in mijn bezit zou zijn dan de buitenwereld en vond deze in de vorm van de door mij bewoonde lichaamsbehuizing.

— Maria Lassnig
  •  Zaalopname ‘Maria Lassnig – Ways of Being’, 2019, Stedelijk Museum Amsterdam.  Foto: Gert Jan van Rooij
    Zaalopname ‘Maria Lassnig – Ways of Being’, 2019, Stedelijk Museum Amsterdam. Foto: Gert Jan van Rooij
  • Zaalopname ‘Maria Lassnig – Ways of Being’, 2019, Stedelijk Museum Amsterdam.  Foto: Gert Jan van Rooij
    Zaalopname ‘Maria Lassnig – Ways of Being’, 2019, Stedelijk Museum Amsterdam. Foto: Gert Jan van Rooij
  • Zaalopname ‘Maria Lassnig – Ways of Being’, 2019, Stedelijk Museum Amsterdam.  Foto: Gert Jan van Rooij
    Zaalopname ‘Maria Lassnig – Ways of Being’, 2019, Stedelijk Museum Amsterdam. Foto: Gert Jan van Rooij
  • Maria Lassnig, ‘Selbstporträt mit Pinsel’, 2010–2013. © Maria Lassnig Foundation  Foto: Gert Jan van Rooij
    Maria Lassnig, ‘Selbstporträt mit Pinsel’, 2010–2013. © Maria Lassnig Foundation Foto: Gert Jan van Rooij

In 1974 richtte ze Women/Artist/Filmmakers, Inc.op, samen met enkele andere geëngageerde vrouwelijke (film)kunstenaars, onder wie Martha Edelheit, Carolee Schneemann en Silvianna Goldsmith. In deze jaren toonde ze haar schilderijen en grafische werk voornamelijk in Wenen. Lassnigs vormentaal veranderde herhaaldelijk, maar haar thema’s bleven dezelfde. Terwijl ze zich in haar leitmotif 'body awareness' verdiepte, verkende ze ook thema’s als familie, dood, maatschappijkritische kwesties als de rol van de vrouw in de samenleving, politieke conflicten, technologische vooruitgang en de communicatie tussen mens en dier. Ze maakte niets mooier dan het was en haar werken bevatten vaak veel (zelf)ironie, zoals ook blijkt uit veel van haar titels, zoals Selbstporträt als Playboystuhl en Die neuronale Verschwendung. Wat Lassnig in 1992 zei over haar benadering van tekenen, geldt waarschijnlijk voor al haar kunst: 

“Overdrijving als gewetenskwestie: één stap te ver en dingen worden absurd – iets wat ik niet wenselijk vind. Tijd als gewetenskwestie: hoeveel tijd besteed ik aan een kunstwerk? Iedere tekening is een overwinning op de rusteloosheid van de wereld.”

Vanaf haar benoeming in 1980 als eerste vrouwelijke hoogleraar schilderkunst aan de Hochschule für angewandte Kunst te Wenen, vond Lassnig meer erkenning voor haar werk. In 1988 won ze de Oostenrijkse Staatsprijs en in 2013 de Gouden Leeuw voor Lifetime Achievement op de Biënnale van Venetië. Inmiddels geldt zij internationaal als een van de belangrijkste kunstenaars van de 20e en 21e eeuw.

Maria Lassnig, ‘Selbst mit Meerschweinchen’, 2000. Particuliere Collectie. Courtesy Hauser & Wirth Collection Services © Maria Lassnig Foundation
Maria Lassnig, ‘Selbst mit Meerschweinchen’, 2000. Particuliere Collectie. Courtesy Hauser & Wirth Collection Services © Maria Lassnig Foundation

Publicatie

Bij de tentoonstelling verschijnt de omvangrijke catalogus: Maria Lassnig - Ways of Being. De rijk geïllustreerde publicatie bevat essays van Wolfgang Drechsler, Stefanie Proksch-Weilguni, conservatoren Beatrice von Bormann en Antonia Hoerschelmann, en een biografie door Johanna Ortner van de Maria Lassnig Foundation. De catalogus (208 pag.) wordt uitgegeven door Hirmer Verlag en verschijnt in het Nederlands, Duits en Engels. Verkoopprijs Nederlandse/Engelse editie: €29,50 (paperback).

Maria Lassnig ways of Being catalogus

Maria Lassnig Atelier

In het Atelier van Maria Lassnig (zaal 1.1.6) ervaar je zelf hoe Maria Lassnig dacht en werkte. Ga eens op één van de meubels zitten, zit je lekker? Welke vorm heeft je lijf nu? Hoe voelt je lijf? Wat Maria Lassnig bedoelt met de term ‘body awareness’ begrijp je goed door op een stoel te gaan zitten en de lichaamsdelen te tekenen die je het beste voelt. Grote kans dat het vooral je achterwerk is, en je bovenbenen, rug en soms je armen of één arm. Of is dat bij jou anders? Maak zelf een werk op basis van wat je voelt.

Stedelijk & HMC Amsterdam

Inspiratie voor jonge makers

Het Stedelijk Museum Amsterdam heeft een samenwerking gezocht met het Hout en Meubileringscollege Amsterdam (HMC) voor de invulling van deze ruimte. Studenten Storm de Jong, Niels Hoogewerf en Dirk Schoutens lieten zich inspireren door de kleuren, vormen en thema’s in het werk van Maria Lassnig. Zij hebben de meubels in deze ruimte ontworpen en gemaakt. 

FLIP IT! 

In het Atelier van Maria Lassnig kun je, net als Maria Lassnig, korte animaties maken. Pak een flipbloekje, teken maar raak en flip it! In zaal 1.1.6 kun je elke dag terecht voor het maken van een eigen animatie.

De tentoonstelling Maria Lassnig – Ways of Being  is mede tot stand gekomen dankzij de bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds en de International Collector Circle en de Curator Circle van het Stedelijk Museum Fonds.
De tentoonstelling is samengesteld door het Stedelijk Museum Amsterdam in samenwerking met het Albertina Museum in Wenen.