Stedelijk Museum koopt vroeg voorbeeld Amsterdamse School aan: klok van Michel de Klerk uit 1914

Het Stedelijk Museum heeft een vroeg voorbeeld van de Amsterdamse School kunnen aankopen. De aangekochte klok uit 1914 van Michel de Klerk was alleen bekend van foto’s uit de jaren ’20, onder meer in het tijdschrift Wendingen. Tot voor kort wist niemand waar hij zich bevond.

De Klerk ontwierp de klok in 1914, waarschijnlijk voor mevrouw Veerhoff-Kothe, voor wie hij aan een villa in Hilversum werkte. Het lijkt erop dat de klok nooit door haar is afgenomen, maar na uitvoering in bezit kwam van fotograaf Bernard Eilers (1878-1951). Hij staat op een foto van diens interieur. De Klerk en Eilers kenden elkaar sinds de fotograaf het ontwerpproces en de bouw van het eerste grote Amsterdamse Schoolgebouw, het Scheepvaarthuis, documenteerde, waar De Klerk aan meewerkte.

In 2010 dook de klok op in het BBC-programma The Antiques Road Show, maar toen kon niet meteen de eigenaar worden achtergehaald. Uiteindelijk kon het Stedelijk Museum met hulp van De Klerk-specialist Frans van Burkom en collega’s van het Stadsarchief Amsterdam en het Victoria and Albert Museum in Londen in contact komen met de in Engeland woonachtige kleindochter van Eilers en de klok aankopen. Van Burkom had al eerder in het archief van Het Nieuwe Instituut in Rotterdam ontwerpschetsen voor de klok gevonden.

Het Stedelijk Museum is zeer gelukkig met deze nieuwe aanwinst voor de collectie vormgeving: “Het is ongelooflijk dat deze klok boven water is gekomen. Dit is een vroeg ontwerp van De Klerk, en het bevat al helemaal de vormentaal van de Amsterdamse School. Daarmee bevestigt het De Klerks rol als voorman van die stroming”, aldus conservator Ingeborg de Roode. 

De klok bestaat uit een grote druppelvorm, gemaakt van massief esdoornhout, op een onderstel. Het monumentale stuk van 50 cm hoog toont al de sculpturale vormen en gesneden details (zoals het curieuze kopje bovenaan) waarmee de Amsterdamse School later bekend zou worden. Frans van Burkom brengt de kronkelende kleine wijzer in verband met Indische batikpatronen. De op de glijders van een slede lijkende poten verwijzen eerder naar koudere oorden en zijn voorboden van de vorm van meubelen die De Klerk in 1916 voor Meubileeringsinrichting ’t Woonhuys ontwierp. De vertegenwoordigers van de Amsterdamse School verwerkten invloeden uit allerlei windstreken in hun werk.

De Amsterdamse School (1910-1930) is een expressieve stroming in de Nederlandse architectuur, ontstaan in Amsterdam. De stroming is wat rijkdom aan vormen betreft uniek in Nederland en betrof niet alleen architectuur maar ook ontwerpen voor meubelen en andere interieuronderdelen zoals lampen, klokken, haarden en textiel. In de jaren ’20 was de Amsterdamse School van groot belang. Na WOII kregen het constructivisme van De Stijl en het functionalisme van het Bauhaus de overhand. Pas in de jaren ’70 kwam er in Nederland weer aandacht voor de Amsterdamse School. Het Stedelijk organiseerde in 1975 de eerste grote museale presentatie.

In 2016 keert de Amsterdamse School terug in het Stedelijk. In de tentoonstelling Amsterdamse School zal naar aanleiding van recent onderzoek de meubelvormgeving in een bredere context van de architectuur en het interieur worden geplaatst. Met werk van onder meer Michel de Klerk, Piet Kramer, Joan Melchior van der Meij, Hildo Krop, H.Th. Wijdeveld, Dick Greiner, Louis Bogtman, Willem Bogtman, C.J. Blaauw en Gustaaf Adolf Roobol.

Speciale blog over de Amsterdamse School

In de aanloop naar de tentoonstelling heeft het Stedelijk een speciale blog in het leven geroepen, waarop Ingeborg de Roode (conservator Industriële Vormgeving Stedelijk Museum), Marjan Groot (Universiteit Leiden) en anderen die bij het project betrokken zijn verslag doen van hun onderzoek naar de meubelen van de Amsterdamse School.
De site is groeiende en bevat nu onder meer achtergrondinformatie over de herontdekte klok van De Klerk en andere bijzondere vondsten en een filmpje van een verzamelaar in zijn Amsterdamse School-interieur. In de toekomst zal er meer informatie gedeeld worden over het wetenschappelijk onderzoek en over de voorbereidingen voor het boek en de tentoonstelling in 2016.
Het blog bevat ook een oproep aan de lezers om informatie voor het onderzoek aan te dragen: wie een Amsterdamse School meubelstuk, lamp of ander voorwerp in huis heeft, is welkom om contact op te nemen met Ingeborg de Roode via i.deroode@stedelijk.nl. 

Adres van de website:
amsterdamseschool.tumblr.com