Slotstuk nieuwe collectiepresentatie van het Stedelijk

Nieuws — 31 jul 2022

Het Stedelijk onthult het slotstuk van de nieuwe collectiepresentatie. Yesterday Today, over de kunst en vormgeving van circa 1880 tot 1950, laat met meer dan driehonderd werken zien dat er niet één kunstgeschiedenis bestaat, maar dat er vele perspectieven zijn. Bekende artistieke bewegingen komen aan bod, zoals de Amsterdamse School, functionalisme, De Stijl, Bauhaus, CoBrA en de avant-garde rondom Kazimir Malevich en Olga Rozanova. Vooral door bekende werken samen te tonen met minder bekende hoogtepunten komen er andere verhalen aan de oppervlakte.

Net als de eerdere twee delen laat Yesterday Today zien dat kunst en vormgeving nauw verbonden zijn met maatschappelijke ontwikkelingen. In deze presentatie is extra aandacht voor vrouwelijke makers en bemiddelaars, en er is een sterk audiovisueel element.

Maatschappelijke ontwikkelingen

Yesterday Today laat zien dat de kunst en vormgeving nauw verbonden zijn met maatschappelijke ontwikkelingen. De opkomst van industrialisatie, de moderne stad en het uitgaansleven zijn bijvoorbeeld onderwerpen bij onder meer Marc Chagall, Jan Ouwersloot, Jan Sluijters, Charley Toorop en Betsy Westendorp-Osieck. De keerzijde ervan, armoede en ideologieën die leiden tot oorlog en verzet, is af te lezen aan het werk van onder meer Max Ernst, George Grosz, Willem Sandberg, Emmy Andriesse maar ook in infographics waarin voor het eerst een poging werd gedaan grip te krijgen op de massa. De relatie tussen modernisme en kolonialisme wordt onderzocht, zoals Jan Toorops relatie tot zijn geboorteland, het huidige Indonesië, het beeld van Indonesië in kunst en vormgeving en de toe-eigening van de batiktechniek door Europese ontwerpers. Er is ook aandacht voor de antikoloniale strijd, die veel eerder begon dan de jaren veertig, getuige affiches die de samenhang tussen industrialisatie en kolonisatie tonen en de foto die Piet Zwart in 1933 maakte van de Surinaamse antikoloniale schrijver Anton de Kom.

Anneke van der Feer, Zelfportret, 1938. Stedelijk Museum Amsterdam. Dolly Rudeman, Maria Paudler in Vrouwenstaking, 1929, offset. Stedelijk Museum Amsterdam.

Vrouwen in de kunst

Er is door de hele tentoonstelling heen aandacht voor vrouwelijke bemiddelaars als verzamelaars, conservatoren en critici, zoals voor Sophia Adriana Lopez Suasso-de Bruijn, die met haar legaat de basis legde voor het Stedelijk Museum. Dit is het eerste zichtbare resultaat van het onderzoeksproject De andere helft: Het aandeel van vrouwen in de Nederlandse kunstwereld, 1780-1980, een samenwerking tussen Stedelijk Museum, RKD, Rijksmuseum, Museum Boijmans Van Beuningen en de Universiteit van Amsterdam. Ook wordt er veel werk van vrouwelijke makers getoond: bijna de helft van de getoonde werken, ondanks het feit dat zij minder dan tien procent van de complete collectie uitmaken. Te zien is werk van onder meer de Joffers, kunstenaars van het interbellum zoals Charley Toorop, Else Berg, Nola Hatterman, Anneke van der Feer, vrouwelijke ontwerpers van de Amsterdamse School en het internationale functionalisme. In het bijzonder de ontwerpers Margaret Kropholler en Charlotte Perriand, die tot de eerste vrouwen in hun vakgebied behoorden. Er komen vrouwen van het Bauhaus aan bod, met de kritische kanttekening dat zij vooral werden 'verbannen' naar het weefatelier.

Le Corbusier, Pierre Jeanneret en, Charlotte Perriand, chaise longue (model LC4), ontwerp 1928, productie van dit exemplaar 1965, Gerrit Rietveld, Witteveen kinderstoel, ontwerp 1918, uitvoering van dit exemplaar 1921-1922

Thema’s uit het verleden ook nu relevant

Yesterday Today biedt, zoals de titel al suggereert, een hedendaagse blik op de collectie. Bovendien blijken thema’s uit het verleden soms verrassend actueel en sluiten ze aan bij hedendaagse debatten, onder andere over het aandeel van vrouwelijke makers, de schaduwkanten van het kapitalisme, zoals armoede en ongelijke verdeling, de klassenmaatschappij en het kolonialisme, en over de Eurocentrische blik, die maar een deel van het verhaal vertelt. Ook zaken als engagement, ideologieën, dictatuur, oorlog en verzet, migratie en diaspora, hebben evengoed met onze tijd te maken.

Karel Appel, Zittend meisje, 1946, olieverf op karton. Stedelijk Museum Amsterdam. Pablo Picasso, Femme nue devant le jardin, 1956, alkydverf op doek. Stedelijk Museum Amsterdam, verworven met steun van de Vereniging Rembrandt, de Theo van Gogh Stichting

“Bij mijn aantreden kondigde ik al aan dat ik het belangrijk vond om met het hele conservatorenteam te werken aan verbreding van de collectie. Deze nieuwe collectiepresentatie is daar het resultaat van. We vertrekken vanuit het besef dat de kunstgeschiedenis uiteindelijk veel meer een verzameling is van verschillende geschiedenissen en verhalen. Ook nu het geheel geopend is, zal de collectieopstelling in beweging blijven, zoals de geschiedenis altijd in beweging is.”

— Rein Wolfs, Directeur Stedelijk Museum Amsterdam

Yesterday Today toont werk van:

Aino Aalto, Alvar Aalto, Ragnhild d' Ailly, August Allebé, Peter Alma, Emmy Andriesse, Lizzy Ansingh, Karel Appel, Gerd Arntz, Maria Austria, Jan Baanders Sr., Tine Baanders, Baharoedin, Guido Balsamo Stella, Marius Bauer, Max Beckmann, Chris Beekman, Else Berg, Ella Bergmann-Michel, Eva Besnyö, Jeanne Bieruma Oosting, Roger André Bissière, Carel Blazer, Lucienne Bloch, Erwin Blumenfeld, Anna Boch, Louis Bogtman, Eugène Brands, Marianne Brandt, Georges Braque, Charles Breijer, George Hendrik Breitner, Marcel Breuer, Anne Brigman, Hans Brockhage, Nico Broekman, Alexander Calder, Heinrich Campendonk, Agnes Canta, Fred Carasso, Henri Cartier-Bresson, Paul Cézanne, Marc Chagall, Paul Citroen, Fré Cohen, Theo Colenbrander, Constant, A.D. Copier, Corneille, Gustave De Smet, Robert Delaunay, Agoes Djaya, Otto Djaya, Theo van Doesburg, Cesar Domela, Kees van Dongen, Harm van den Dorpel, Wilhelmina Cornelia Drupsteen, Charles Dufresne, Charles & Ray Eames, James Ensor, Max Ernst, Ida Falkenberg-Liefrinck, Anneke van der Feer, Suze Fokker, Gisèle Freund, G. R. Walter, Lotti van der Gaag, Leo Gestel, Alberto Giacometti, Leon Gischia, Willem Hendrik Gispen, Vincent van Gogh, Natalia Sergeevna Goncharova, Julio González, George Grosz, Elena Genrikhovna Guro, Jindrich Halabala, Lea H. Halpern, Nola Hatterman, Erich Heckel, Jacoba van Heemskerck, Hannah Höch, Frieda Hunziker, Vilmos Huszár, Raoul Hynckes, Isaac Israëls, Egill Jacobsen, Alexej von Jawlensky, Johan Barthold Jongkind, Gertrude Käsebier, Pat Keely, Ernst Ludwig Kirchner, Paul Klee, Michel de Klerk, Josina Knap, Oskar Kokoschka, Käthe Kollwitz, Boris Kowadlo, Hildo Krop, Margaret Kropholler, Harry van Kruiningen, Valentina Nikifirovna Kulagina, Rie Kuyken, Le Corbusier, Chris Lebeau, Bart van der Leck, Carel Adolph Lion Cachet, Kazimir Malevich, Alfred Manessier, Henri Matisse, Mikhail Matyushin, Hendrik Willem Mesdag, Harmen Meurs, Kitty van der Mijll Dekker, Jean-François Millet, Wally Moes, Lucia Moholy, László Moholy-Nagy, Piet Mondriaan, Marlow Moss, Wim Oepts, Helly Oestreicher, Lisbeth Oestreicher, Cas Oorthuys, Piet Ouborg, Jan Ouwersloot, Jules Pascin, Charlotte Perriand, Trude Petri, Pablo Picasso, Willem van de Poll, Jackson Pollock, John Rädecker, Gerrit Rietveld, Coba Ritsema, Diego Rivera, Hajo Rose, Olga Vladimirovna Rozanova, Dolly Rudeman, Erich Salomon, Willem Sandberg, Carlo Scarpa, Oskar Schlemmer, Karl Schmidt-Rottluff, Bernardine Schregel, Wim Schuhmacher, Paul Schuitema, Michiel Schuurman, Thérèse Schwartze, Kurt Schwitters, Gino Severini, Susi Singer, Annie Sipkema, Jan Sluijters, Jan Frederik Staal, Mart Stam, Jacoba Surie, Krijn Taconis, Charley Toorop, Jan Toorop, René Tosari, Otto Treumann, Frits Van den Berghe, Stam & Beese Van Tijen, Sesostris Vitullo, Friedrich Vordemberge-Gildewart, Nicolaas Warb, Betsy Westendorp-Osieck, Jan Wiegers, Matthieu Wiegman, Franz Wildenhain, Marguerite Wildenhain-Friedlaender, Ad Windig, Ossip Zadkine, Piet Zwart.