Grote schenking uit Centraal-Azië
Nieuws — 16 apr 2022
13 kunstenaars schenken 22 werken dankzij bemiddeling Aspan Gallery, Kazachstan
Belangrijke aanvulling collectie Stedelijk Museum Amsterdam
Het Stedelijk krijgt een grote schenking van hedendaagse kunst uit Centraal-Azië, namelijk van kunstenaars gerepresenteerd door de Aspan Gallery uit Almaty, Kazachstan. De schenking omvat 22 werken van 13 kunstenaars uit Kazachstan, Kirgizië en Oezbekistan.
De schenking beslaat een tijdvak van bijna vijftig jaar: 1974-2020. De werken uit de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw zijn gemaakt vanuit de underground kunstscene in de voormalige Sovjetrepublieken, gevolgd door werk gemaakt na de onafhankelijkheid van deze republieken sinds de vroege jaren 90. Het is een tijd waarin kunstenaars in hun werk mogelijke nationale identiteiten onderzoeken en zich tegelijkertijd proberen te verhouden tot de internationale kunstwereld.
De schenking bevat werk van Vyacheslav Akhunov, Lidiya Blinova, Bakhyt Bubikanova, Saodat Ismailova, Dilyara Kaipova, Gulnara Kasmalieva & Muratbek Djumaliev, Rustam Khalfin, Almagul Menlibayeva, Yerbossyn Meldibekov, Yelena & Viktor Vorobyev en Alexander Ugay.
Belangrijke thema’s in hun oeuvres zijn: het collectieve geheugen, een zoektocht naar identiteit, de complexe koloniale en imperiale geschiedenis van Tsaristisch Rusland en de Sovjet-Unie, kapitalisme, (verloren) vormen van kennis(overdracht), nomadisme, sjamanisme, ecologie en de Russische avant-garde.
Yerbossyn Meldibekov’s Pastan I uit 2001 is al te zien in de nieuwe collectieopstelling Tomorrow Is a Different Day. Collectie 1980-nu. De komende tijd zullen er meer werken uit de schenking op zaal te zien zijn.
Rein Wolfs, directeur Stedelijk Museum Amsterdam: ”We zijn zeer gelukkig dat we via deze schenking in dialoog kunnen treden met gemeenschappen van kunstenaars die tot op de dag van vandaag te weinig zijn gehoord in 'Westerse' musea. Wat zich vanuit Nederlands perspectief achter het IJzeren Gordijn bevond, kwam niet genoeg onder onze aandacht destijds en is nauwelijks verzameld. Deze schenking biedt een inkijk in een deel van de wereld dat voor velen in Europa door onbegrip en vooroordeel is omgeven, en dat ondanks meer dan dertig jaar onafhankelijkheid zelden als volwaardig en zelfstandig wordt gezien. Een realiteit die vandaag de dag des te prangender is. Deze dialoog richt zich niet enkel op het uitbreiden van de collectie met kunst uit Kazachstan, Oezbekistan en Kirgizië maar biedt ook nieuwe perspectieven op de al bestaande collectie, in het bijzonder de Russische historische avant-garde.”
Meruyert Kaliyeva, directeur Aspan Gallery: “Centraal-Aziatische hedendaagse kunst is relatief onbekend in de internationale kunstscene en de aanwezigheid van een dergelijke collectie in het Stedelijk Museum is een belangrijke stap in de verspreiding en het wetenschappelijk onderzoek ervan. Het is vooral interessant om deze werken te zien in de context van de collectie van het Stedelijk, want er is een lijn. Zo waren Lidiya Blinova en Rustam Khalfin, vooraanstaande hedendaagse kunstenaars in Centraal-Azië, volgelingen van Vladimir Sterligov, die op zijn beurt een leerling was van Kazimir Malevich, waar het Stedelijk een van de beste collecties werken van beheert. Ik ben de kunstenaars en verzamelaars die het idee van schenking hebben omarmd en ook het team van het Stedelijk Museum erg dankbaar voor het aangaan van dit avontuur.”
De schenking werd voorbereid door wetenschappelijk medewerker van het Stedelijk Museum Robbie Schweiger, die, gesteund door een NWO-museumbeurs, in Kazachstan, Kirgizië en Oezbekistan vervolgonderzoek deed naar een aantal kunstenaars die onderdeel zijn van de schenking. Schweiger publiceert de komende tijd zijn bevindingen op het online wetenschappelijke platform van het Stedelijk, Stedelijk Studies.
DRIE WERKEN UITGELICHT:
RUSTAM KHALFIN, SKIN OF THE ARTIST, 1996
Rustam Khalfin (1949-2008) woonde en werkte in Almaty, Kazachstan. Samen met zijn vrouw, kunstenaar Lidiya Blinova, van wie ook werk is opgenomen in de schenking, stond hij eind jaren 70 aan de voorhoede van een nieuwe golf van Centraal-Aziatische kunst. Deze beweging maakte zich los van de officieel gesanctioneerde kunststijlen en onderwerpen en vormde daarmee een soort ‘parallelle cultuur’. Khalfin en Blinova volgden hun onderwijs bij leerlingen van prominente avant-gardisten als Malevich, en kunnen gezien worden als een brug tussen de Russische avant-garde en hedendaagse kunst. Zij waren de eersten die concepten als curator, installatie, environment en performance gebruikten in Centraal-Azië. In Khalfins ‘nomadisch modernisme’ combineert hij een modernistische beeldtaal met elementen van nomadische cultuur. Skin of the Artist was onderdeel van Khalfins eerste project als curator in Almaty in 1996 en ligt in het verlengde van zijn logica: “all human-made art may be referred to as shed skins.”
YERBOSSYN MELDIBEKOV, PASTAN I, 2001
Yerbossyn Meldibekov (1964, Tulkubas) woont en werkt in Almaty, Kazachstan. Zijn werk bestaat uit sculpturen, installaties, performances, video’s en fotografie en richt zich op politieke processen in Centraal-Azië. Met humor en ironie ontleedt Meldibekov verschillende zaken die belangrijk zijn voor identiteitsvorming, zoals nationale helden, historische beelden, monumenten en landschappen. Hij plaatst de geschiedenis van Centraal-Azië in een cyclisch perspectief en presenteert de complexe en soms absurde geopolitieke relaties van de regio. In Pastan I beeldt Meldibekov zichzelf af als de Oriëntale ‘ander’ die passief verbaal en fysiek geweld ondergaat. Als toeschouwer word je geconfronteerd met een ogenschijnlijk grenzeloze onderdanigheid en tegelijkertijd met de monumentale kracht van het naakte leven. Meldibekov: “Dit werk staat symbool voor wat mensen in Centraal-Azië ondergaan door systemen die via geweld en angst de macht proberen te houden.”
SAODAT ISMAILOVA, ZUKHRA, 2013
Saodat Ismailova (1981, Tashkent) is filmmaker en kunstenaar en woont en werkt in Parijs en Tashkent. In haar werk onderzoekt zij de verbanden tussen de geschiedenis van Centraal-Azië, verschillende vormen van ‘onzichtbare’ kennis en identiteit. In 2013 nam Ismailova met haar video-installatie Zukhra deel aan de Biënnale van Venetië in het Centraal-Azië Paviljoen. Het werk dat de Oezbeekse naam voor de planeet Venus draagt, is gebaseerd op het verhaal van een jonge vrouw die een chilla-ritueel (40 dagen stilte) ondergaat. In de film zien we een jonge vrouw op een bed terwijl haar dromen zich openbaren aan de toeschouwer door middel van klanken en schimmen. De Aspan Gallery zegt over dit werk: “Beeld en geluid komt en gaat in een echo van texturen, ademtochten en zinnen uit het verleden die verbonden zijn met de creatie van Oezbekistan, het verschuiven van grenzen en het inzetten van vrouwelijk schoon in propaganda.”