Kristina Benjocki
Kunstenaarspagina
Kunstenaarspagina — 2 sep 2020
Aan de tentoonstelling In the Presence of Absence, voorstellen voor de tweejaarlijkse gemeentelijke kunstaankopen, nemen 23 kunstenaars(collectieven) deel. Deze kunstenaarspagina bevat een tekst over het werk en een kunstenaarsbijdrage.
In Study of Focus, zet Kristina Benjocki zich in om de omstreden geschiedenis van voormalig Joegoslavië op een andere manier te belichten. Dit doet ze door tapijten te weven van uitvergrote details van gebruikte geschiedenisboeken. De tapijten en schoolboeken worden daarbij benaderd als parallelle, maar ook met elkaar verweven materialen.
Benjocki observeert dat de weeftradities in voormalig Joegoslavië en het geschiedschrijvingsvak beiden benaderingen kiezen ten opzichte van hoe historische gebeurtenissen geïllustreerd, vertelt, geïnterpreteerd en toegeëigend worden. Zo pasten in de eerste helft van de twintigste eeuw de vrouwelijke tapijtwevers in voormalig Joegoslavië symbolen en ornamenten in hun werk toe, motieven waaronder de “Duitse Dozen”, Russische Bommen” en “Een Kleine Soldaat”, als manier om over de ervaren gebeurtenissen te vertellen.
De tapijten in Study of Focus zijn gebaseerd op beeld en tekst ontleend uit geschiedenis schoolboeken uitgegeven in Joegoslavië tussen 1952 en 2002, met name de stukken waarin de Tweede Wereld Oorlog geïnterpreteerd en geïllustreerd wordt. Het werk neemt de vorm van uitvergrote details van bladzijden uit deze hoofdstukken, waarop notities, vlekken, haren, gemorste koffie en andere gebruikssporen op te zien zijn. Geschiedschrijving als materieel proces betrachtend, zoomed Benjocki in op de paginamarges die vaak overzien worden, en daarmee op de franjes van het historische narratief. Op deze manier poogt de kunstenaar juist die details naar voren te brengen die geen onderdeel uitmaken van de onbeperkte stroom aan informatie die samenstelt wat als geschiedenis geldt.
Kristina Benjocki (1984) studeerde aan de University of Arts in Belgrado, aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Ook was Benjocki artist in residence aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Haar praktijk wordt gedreven door onderzoek en omvat zowel bewegend beeld als sculptuur, textiel en fotografie. Werk van Benjocki was onder meer te zien in het Museum voor moderne en hedendaagse kunst (Rijeka), de American University of Beirut Art Gallery en Stroom Den Haag.
Kunstenaarsbijdrage
In Study of Focus plaats ik het controversiële onderwerp van de Joegoslavische geschiedenis in een nieuw kader door met fragmenten uit geschiedenisboeken wandtapijten te weven. Van interpretaties van vroegere gebeurtenissen maak ik tastbare materie. Met dit werk onderzoek ik de wandkleedtradities en de geschiedenisboeken uit voormalig Joegoslavië als parallelle, maar onderling verbonden verschijnselen. Zowel de wandkleden als de geschiedenisboeken zetten een scala aan methoden en technieken in om historische gebeurtenissen te verbeelden, te vertellen, te interpreteren en voor eigen doeleinden te gebruiken.
-
inv nr 1 mg_5708/p. 198. Hoofdstuk: ‘Voorbereidingen voor de opstand, de Communistische Partij tijdens de strijd in april’ -
inv nr 2 mg_5740/p. 175. Hoofdstuk: ‘De zwaarste gevechten van de NOR’ -
inv nr 3 mg_7378/p. 121. Hoofdstuk: ‘De verkiezingsterreur’ -
inv nr 4 mg_5755/p. 65. Hoofdstuk: ‘De terugtocht in Banaat en Bačka. De verplaatsing van de verzetsbeweging naar Srem’ -
inv nr 5 mg_5714/p. 219. Hoofdstuk: ‘Opstanden in 1942’
Afbeelding 1: 30 maart 1941. Defensieve maatregelen door het Centraal Comité van de Joegoslavische Communistische Partij. Voorbereidingen voor de opstand, de Communistische Partij tijdens de strijd in april.
Afbeelding 2: Vrouwen dragen gewonden weg.
Afbeelding 3: De politieke assemblee van Milan Stojadinovič. Vragen: Kun je de overheid en aanhangers van de oppositie uit elkaar houden? Beschrijf de twee partijen. Wat waren de belangrijkste problemen in het Koninkrijk Joegoslavië?
Afbeelding 4: J. Soldatovič, een monument voor de partizanen in Žabalj.
Afbeelding 5: De metaalarbeider en Partisaans bataljonscommandant Stevan Filipovič schreeuwt zijn minachting uit voorafgaand aan zijn executie door nazi-collaborateurs op het centrale plein van Valjevo, 22 mei 1942.
Nadat de Socialistische Federale Republiek van Joegoslavië op gewelddadige wijze uiteen was gevallen, zijn in alle nieuw gevormde identiteiten de nationale geschiedenis en symbolen centraal komen te staan. Nationale symbolen zijn een onopvallend maar onlosmakelijk deel van het interieur van regerings- en geloofsgebouwen, en een aantal ervan wordt als achtergrond gebruikt in reclames en de populaire cultuur. De symbolen en ornamenten op traditionele wandkleden zijn te herleiden tot de Slavische mythologie en het orthodoxe christendom, maar onderhouden ook een gecompliceerde relatie tot de Islam, die teruggaat tot de tijd van de Ottomaanse overheersing op de Balkan. De eerste poging om de nationale symbolen te categoriseren werd gepubliceerd in 1902. In de jaren erna gebruikten weefsters de catalogus Album van Pirot Kilims van Mita Živkovič om vorm te geven aan de nieuwe symbolen en ornamenten - ‘Duitse dozen’, ‘Russische bommen’ en ‘Een soldaatje’ - om de geschiedenis te vertellen waar zij getuige van waren.
Net als bij de ideologische implicaties van de post-Joegoslavische wederopbloei van oude tradities, vertellen en verbeelden ook de geschiedenisboeken historische gebeurtenissen vanuit het perspectief van de heersende ideologie van hun tijd. Van fotografie wordt vaak gedacht dat ze een waarheidsgetrouw beeld geeft, en ze is ook vaak aangemerkt als een techniek waarmee de natuur een afdruk van zichzelf maakt. Als kopie van de werkelijkheid registreert de fotografie het verleden en legt ze er tegelijk bewijsmateriaal van vast.
-
inv nr 6 mg_5726/p. 289. Hoofdstuk: ‘Het communistische systeem. De economische ontwikkeling onder communistisch bestuur’ -
inv nr 7 mg_5719/p. 224. Hoofdstuk: ‘De verzetsbeweging in de tweede helft van 1942’ -
inv nr 8 mg_5771/p. 187. Hoofdstuk: ‘De eerste vergadering van de AVNOJ’ -
inv nr 9 mg_ p. 187. Hoofdstuk: ‘Zelfbeheer en sociale democratie in de Socialistische Federale Republiek Joegoslavië’ -
inv nr 10 mg_7378/p. 113. Hoofdstuk: ‘De laatste gevechten voor de bevrijding’
Afbeelding 1: Autofabriek in Kragujevac.
Afbeelding 2: Het eerste Kroatische partizaanse ‘bataljon’ Božidar Adžija bij de Plitvicemeren, juni 1942.
Afbeelding 3: Tijdens de eerste vergadering van de AVNOJ.
Afbeelding 4: Kameraad Tito op een militaire parade.
Afbeelding 5: Overzicht van de bezettings- en verzetstroepen.
Aan de hand van de marges van fotografische reproducties in Joegoslavische geschiedenisboeken uit de jaren 1950 tot en met 2002, maakte ik een overzicht van de materiële veranderingen die zij belichamen. Ik onderzocht de verschillende methoden en technieken waarop de Tweede Wereldoorlog is geïnterpreteerd en in beeld gebracht, en gebruikte de vergaarde informatie om een installatie met wandkleden te maken. In dit werk ligt de focus op het onderzoek naar de fysieke opbouw van de afzonderlijke bladzijden waarop de geschiedenis staat afgedrukt. Iedere bladzijde toont een aantal aspecten van die tijd, maar hun richting, invalshoek en volgorde zijn niet langer herkenbaar. Dat ook de inktvlekken, aantekeningen en strepen die eerdere lezers achterlieten zijn weergegeven, weerspiegelt mijn belangstelling voor geschiedenis als materieel proces. Door de marges van de bladzijden te gebruiken, leg ik de nadruk op informatie die niet kan worden teruggevonden en teruggevoerd in de eindeloze informatiestroom.
Kristina Benjocki
