Bruce Nauman, Joan Jonas, Martha Rosler, Liza May Post en Keren Cytter: A Comparative Approach

Het Stedelijk Museum vertoont ter gelegenheid van het verschijnen van Video Art Theory: A Comparative Approach (uitgeverij Wiley-Blackwell, 2015), geschreven door Helen Westgeest, een select aantal videowerken van Bruce Nauman, Joan Jonas,  Martha Rosler, Liza May Post & Keren Cytter uit de museumcollectie. De geselecteerde werken illustreren de verstrengeling van videokunst met andere visuele media. Bovendien geven ze inzicht in de wijze waarop videokunstenaars de taal van media zoals televisie kritisch ter discussie stellen.

Videokunst is niet te vangen in één allesomvattende definitie. Door videokunst te onderzoeken vanuit een 'media-vergelijkende benadering' probeert het programma, net als het boek, bij te dragen aan een beter begrip van video als medium binnen de hedendaagse kunst, maar ook van verwante vormen van visuele mediatie die we in het dagelijks leven tegenkomen.

Dit filmprogramma hangt samen met een theoretisch georiënteerd forumprogramma, Video Art Theory: A Comparative Approach, op 3 september 2015, 20.00 – 21.30 uur. Meer info en tickets.

MEER OVER DE GESELECTEERDE WERKEN

De geselecteerde werken uit de collectie van het Stedelijk Museum tonen een interdisciplinaire benadering van videokunst in de vorm van een tweeluik: een deel gepresenteerd voor de ingang van het auditorium, het tweede deel getoond in het auditorium. Bezoekers zien eerst een aantal werken uit de jaren ‘60 en ’70 gepresenteerd op een monitor: Martha Roslers Semiotics of the Kitchen (1975) en Joan Jonas' Vertical Roll (1972) nemen de beeldtaal van televisie onder de loep aan de hand van videoperformances, en Bruce Naumans Wall/Floor Positions (1968) verkent het idee van ruimtelijkheid in het televisietoestel en in de performancekunst. In het auditorium worden recentere werken getoond die een hedendaags voorbeeld geven van hoe videowerken verweven zijn met andere visuele media: Liza May Posts Bros (1999) toont een videoperformance (van een proces van hechten en onthechten), die soms op een bewegend abstract schilderij lijkt; en Avalanche (2011) van Keren Cytter is een vier-delig gesegmenteerde reis door verschillende verhaallijnen die worden verteld met een beeldtaal die een mix is van conventies van film en televisie.  

Bruce Nauman

Forth Wayne, IN (VS), 1941
Woont en werkt dichtbij Galisteo, NM (VS)

Wall/Floor Positions, 1968
Video (zw/w, geluid), 59’02”

Op deze videoband neemt Bruce Nauman een aantal posities in ten opzichte van een muur en een vloer, vergelijkbaar met zijn handelingen in een titelloze performance uit 1965 die hij als volgt omschreef: 'Ik sta ongeveer 45 seconden of een minuut lang met mijn rug tegen de muur, leun naar voren, buig vanaf mijn middel voorover, zak op mijn hurken, ga zitten en uiteindelijk liggen. Dat waren zeven verschillende posities ten opzichte van de muur en de vloer. Vervolgens herhaalde ik de hele reeks, nu los van de muur, met mijn gezicht naar de muur en daarna naar links en naar rechts. Zo waren er achtentwintig posities en duurde de hele presentatie een uur.'

Doordat Nauman zijn bewegingen beperkt tot het kader van de videocamera lijkt hij de binnenruimte van het televisietoestel te onderzoeken, waarbij de muur achter hem de achterwand van het toestel wordt. Door zijn verwijzingen naar de figuratieve houdingen van het lichaam schetst Naumans videoperformance ook een relatie tussen video en sculptuur, alsof hij zijn eigen lichaam als beeldhouwmateriaal gebruikt.

Joan Jonas

New York, NY (VS), 1936
Woont en werkt in New York, NY (VS)

Vertical Roll, 1972
Video (zw/w, geluid), 19’39”

Joan Jonas onderzoekt sinds de jaren 1970 de relatie tussen performance en video. Vaak voert ze performances uit in samenhang met haar video's. De titel Vertical Roll is de technische term voor het verticaal verschuiven van het beeldkader op een televisiescherm, en deze video toont hoe Jonas op de maat van een dwingende beat stuitert en danst. Jonas’ beeltenis zelf lijkt op en neer te springen: een horizontale zwarte balk doorkruist het videoframe en beweegt op de maat van het staccatoritme. De kunstenaar is overgeleverd aan de techniek: haar lichaam wordt beurtelings uit het kader gestoten en erin gesleurd, of gedwongen om over het zwarte obstakel te springen.

Jonas beschouwt op videotape vastgelegde performances simpelweg als documentatie, in tegenstelling tot videoperformances die zijn aangepast met behulp van special effects. In Vertical Roll doen Jonas' voeten, benen, armen en romp aan als lichaamloze fragmenten. De onderbroken signalen maken de kijker ervan bewust dat televisie per definitie vervormde beelden te zien geeft.

Martha Rosler

New York, NY (VS), 1943
Woont en werkt in New York, NY (VS)

Semiotics of the Kitchen, 1968
Video (zw/w, geluid), 7’00”

Een korte zwart-wit video ontmaskert de kleinburgerlijke keuken als een strijdtoneel waarop de alledaagse voedselbereiding de gewelddadige frustraties maskeert die vrouwen, opgesloten in hun eigen huis, dagelijks ervaren. Een statische camera is scherp gesteld op een medium shot van Martha Rosler in een keuken. Licht ironisch en met steeds agressievere gebaren presenteert ze op alfabetische volgorde een scala aan keukengereedschappen en demonstreert ze in het kort hun werking. In haar handen veranderen deze vertrouwde keukenspullen zo in huiselijke wapens.

Video bood haar 'de kans om werk te maken dat een natuurlijke dialectiek aangaat met televisie zelf', aldus Rosler. In Semiotics of the Kitchen presenteerde ze zichzelf met haar lexicon van woede en frustraties als 'een antipodische Julia Child' (Julia Child was een bekende tv-persoonlijkheid in de Verenigde Staten en presenteerde het eerste televisieprogramma over koken).

Liza May Post
Amsterdam (NL), 1965
Woont en werkt in Amsterdam (NL)

Bros, 1999
Video (kleur, geluid), 6’07”

De videoprojectie toont twee personen (‘bro[ther]s’) gekleed in pakken van gekleurde banen

klittenband die tegen elkaar aan schurken in een letterlijk en figuurlijk proces van hechten en onthechten. De video werd gepresenteerd in het Nederlands paviljoen op de Biënnale in Venetië in 2001, en heeft op het eerste gezicht een tamelijk ‘formalistische’ uitstraling, die past binnen een meer schilderkunstige benadering van video. Bovendien was het werk oorspronkelijk onderdeel van het kunst- en muziekproject Flash uit 1999 waarvoor beeldend kunstenaars uit binnen- en buitenland samenwerkten met hedendaagse componisten en musici met als resultaat een 9-delige serie DVD’s. De kustenaars en artiesten reageerden vanuit hun eigen discipline op elkaar.

Keren Cytter

Tel Aviv (IR), 1977
Woont en werkt in Berlijn (DE)

Avalanche, 2011
4 kanaals digitale video, (kleur, geluid, 16:9), duur:  31’ 56"

De videofilms van Keren Cytter kenmerken zich door een karakteristieke eigen, inhoudelijke en visuele taal. Cytter speelt op licht anarchistische wijze met scripts, verhaallijnen, feit en fictie. Daarnaast hanteert ze een manier van monteren die dwars tegen de conventies van de cinema ingaat. Door middel van discontinuïteit en herhaling geeft zij haar films een bijzondere spanning.

Cytters Avalanche (2011), is een 4-kanaals video-installatie die werd opgenomen in Berlijn en Londen. De vier delen, Ducks and Woman, Francophile, Lonely Planet en Chain Review bestaan uit scenario's rond een kleine groep personages met subtiele verschuivingen in stijl en plot. De video’snodigen de kijker uit tot het schakelen tussen verschillende verhaallijnen en locaties. Terugkerende beelden en gebeurtenissen - zoals een glitterbal, een piano, een meisje dat een appel eet en een affiche van Gone with the Wind - verbinden de video’s onderling.

CREDITS

Dit programma is een samenwerkingsverband tussen het Stedelijk Museum (Britte Sloothaak, assistent-curator) en de Universiteit van Leiden (Helen Westgeest, universitair docent). Het Stedelijk wil graag Helen Westgeest bedanken voor de verhelderende gesprekken over videokunst in relatie tot de collectie.